celikci
New member
Bomba sesleri kesilir kesilmez Yulia Jdanova ile oğulları koşa koşa bodrumdan meskene çıkarak buzdolabındaki zerzevat çorbasını değil ısıtmaya, kâselere bölüştürmeye bile uğraşmadan tencereden kaşıklamaya başladılar. Son yudumlarını aldıkları sırada Jdanova’nın telefonuna yeni bir hava saldırısının başladığına dair alarm geldi. 39 yaşındaki İngilizce öğretmeni Jdanova ve çocukları çabucak yere yatıp kulaklarını tıkadılar. Tam o anda peş peşe patlama sesleri geldi, meskenlerinin pencereleri yerlerinden sökülüp üstlerine camlar yağdı.
Dışarıdan bir erkek sesi geldi; “Herkes çabucak dışarı çıksın” diyordu. Koşarak çıktıklarında dışarısı mahşer yeri üzereydi, hava saldırısı sireninin sesi ise her şeyi bastırıyordu. Bir bayan “Çocuklar” diye feryat ederek yerde yatan üç cansız vücuda yanlışsız koştu. Çocuklardan biri çıplak ayaklarıyla kıpırtısız yatıyordu. İkincisinin bacakları yoktu. Sağ ayağını kaybetmiş olan üçüncüsü ise güçsüz de olsa hareket etmeye çalışıyordu.
O anları Wall Street Journal’a anlatan Jdanova, “İlk reaksiyonunuz şok oluyor. Donup kalıyorsunuz. Zihniniz olanları reddediyor” dedi ve ekledi: “Gözlerinizle görüyorsunuz fakat kendinizi bir kamera üzere hissediyorsunuz, insan değilmişsiniz üzere geliyor. Akabinde 5-10 dakika daha sonra dehşetin boyutunu anlıyorsunuz; titremeye, sarsılmaya, ağlamaya başlıyorsunuz.”
Çernihiv’de bombardıman kararı harabeye dönen köprü ve konutlar
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞININ EN KANLI SALDIRISI
Jdanova’ın bahsetmiş olduğu bu müthiş olaylar 3 Mart günü, Ukrayna’nın kuzeyinde bulunan Çernihiv kentinde yaşandı. O gün aşağı üst 290 bin nüfusa sahip kente düzenlenen hücumda en az 47 kişi hayatını kaybetti.
Çernihiv, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde şu ana kadar tek taarruzda en çok can kaybının yaşandığı yer olarak kayda geçti. Kent yetkilileri, taarruzun üzerinden günler geçmesine karşın, enkaz altından ceset çıkarmaya devam ettiklerini deklare etti. Sivil can kayıplarının sayısı hâlâ net olarak tespit edilebilmiş değil. Ukrayna genelinde ise 24 Şubat’tan bu yana binlerce sivilin can verdiği bildiriliyor.
Rusya’dan yapılan açıklamalarda kuşatma altındaki Kiev, Harkiv, Çernihiv üzere kentlerde maksadın siviller değil Ukrayna ordusu olduğu vurgulanıyor. Fakat alandaki durum bu açıklamaları yalanlıyor. Ülkenin dört bir yanından bombalanmış okulların, kreşlerin, hastanelerin ve konutların fotoğrafları geliyor. Çernihiv Kent Kurulu Genel Sekreteri Oleksandr Lomako, Wall Street Journal’a, “Nereleri vurduklarını hayli âlâ biliyorlar. İnsanları dehşete düşürmek istiyorlar” diye konuştu.
Çernihiv halkının Rusların hücumlarını Ağustos 1941’de yaşanan Nazi bombardımanıyla kıyasladığını belirten Belediye Lideri Vladislav Atroşenko da “81 yıl daha sonra Ruslar bizi tıpkı biçimde bombalıyor. Sivilleri ortadan kaldırıyorlar” sözlerini kullandı.
SAVAŞ KAPILARINI ERKEN ÇALDI
Ukrayna, Belarus ve Rusya’ın hudutlarının kesiştiği noktaya 80 kilometre aralıkta bulunan Çernihiv bu niçinle savaşın birinci uğradığı yerlerden oldu. Çoğunluğu Rusça konuşan Çernihiv halkı, güneye gerçek ilerlemek isteyen Rus askerlerine karşı hiç beklemedikleri bir direniş gösterdi. Silahsız siviller zırhlı araçları durdurmaya çalışıyor, Rus askerlere morallerini bozacak şeyler söylüyordu. Ukrayna ordusu hayli sayıda tankı imha edip ele geçirdi. Yaşlısı genci binlerce Çernihivli direnişe katıldı. Eline silah alabilenler aldı, sokaklara denetim noktaları kuruldu, kentin batısındaki kamu binaları uyum merkezlerine dönüştürüldü.
Mahallî yetkililer, kentin dış mahallelerinde püskürtülen Rusların, banliyölerdeki ve kent merkezindeki konutları bombaladığını belirtti. 1000 yılın üstündeki tarihiyle, kiliseleriyle, meydanlarıyla, parklarıyla turistlerin uğrak yeri olan Çernihiv’den geriye kocaman moloz yığınları kaldı.
Çernihiv’deki Epicentr K alışveriş merkezindeki tahribat uydu imajlarına bu biçimde yansıdı.
SİREN SESLERİNE ALIŞMIŞLARDI
Çernihiv halkı bu yeni hayata epey kısa müddette alıştı. Her siren sesinde, her toplumsal medya alarmında indikleri bodrumları battaniyelerle, döşeklerle doldurup biraz olsun rahat etmeye ve ısınmaya çalışmaya başladılar. İhtarlar o kadar sıklaştı ki birtakım şahıslar için kıymetini yitirmeye bile başladı. Bazıları bodruma inmek için hayli yaşlı olduğunu söylüyor ya da aşağı inmek istemiyordu. Bazıları de eczanelerde, fırınlarda saatlerce sıra bekledikten daha sonra yerlerini kaybetmek istemiyorlardı.
Jdanova ile 11 ve 13 yaşındaki oğulları apartmanlarının mahzeninde saklanıyor, meskene yalnızca çorba içmek için çıkıyorlardı.
Kriz mahalleliyi de birbirine yaklaştırmıştı. Bölgede yayımlanan 174 yıllık bir gazetenin genel yayın direktörü olan Kristina Lavrişçeva-Novikova ve takımı, bodrumdan gazete çıkardı. 33 yaşındaki teşebbüsçü Oleksandr Salva besin ve ilaç taşıyor, Yaroslav Yaçnyi yakınlardaki denetim noktasında nazaranv yapan askerlere yemek ve kahve taşıyordu. Jdanova’nın eşi de apartmanındaki adamların kurduğu silahsız devriye gücüne katılmıştı.
BİR APARTMANIN YARISI YOK OLDU
3 Mart sabahı hava saldırısı sirenleri kesilmiş üzereydi. Lavrişçeva-Novikova çocuklarını annesine bırakıp markete gitti. Jdanova ve oğulları çorba içmek için üst çıktı. Jdanova telefonuna baktığında hava saldırısı ihtarını görüp çabucak oğullarını koridora soktu. Siren çaldığında Yaçnyi de dairesine çıkmış dolaptan yumurta, dondurulmuş mantı ve et almaya çalışıyordu. O ve iki arkadaşı mahzene inmek konusunda tereddüt etti. Pencereden baktıklarında batıdan gelen bir savaş uçağının attığı bombaları görüp koridorda yere atladılar.
Sokakta park edilmiş arabalardan birinin ön panel kamerası gökten düşen bombaları kayda geçirdiğinde saat 12.16’ydı. Patlamalarla duman bulutları ve molozlar havaya uçtu. Yaçnyi’nin dairesinde kapılar ve camlar patladı. Tozun toprağın ortasında Yaçnyi “Herkes âlâ mi?” diye bağırdı.
Yaçnyi, öncesinden komşularının kapısı olan yere baktığında güneş ışığı girdi gözüne. Dairenin yarısı yoktu. Jdanova ve oğulları koşarak dışarı çıktı. Jdanova’nın eşi her şeyi telefonunun kamerasıyla kaydetmişti. Hava atağıyla yok edilen yerlerden biri de bir eczaneydi. Lavrişçeva-Novikova’nın apartman dairesi de bir anda yok oldu, her neyse ki aile üyeleri saldırıyı sağ atlattı. İtfaiye araçları, ambulanslar ve sivil direnişçiler yaralıları apar topar hücumda hasar görmüş hastaneye taşıdı.
Bu imaj de 13 Mart’tan, yer bir daha Çernihiv
SİVİL ÖMÜR ALANI OLDUĞU ÇOK NET GÖRÜLEBİLİYORDU
Belediye Lideri Atroşenko, bölgede askeri rastgele bir maksat bulunmadığının altını çizerek, “Uçak alçaktan uçuyordu, gündüz vaktiydi, buranın bir sivil hayat alanı olduğu rahatlıkla görülebiliyordu” diye konuştu.
Sonraki sabah olduğunda yetkililer, hava akınlarında ölenlerin sayısının 47 olduğunu deklare etti. O günden itibaren bombardımanlar ağırlaştı, doğalgaz, elektrik, su altyapıları amaç alınır oldu. Çernihiv’in bayan doğum hastanelerinden birinin mahzeninde 50’den çok bebek dünyaya geldi. Toplumsal medya kayıp ilanlarıyla, erzak ve ilaç talepleriyle dolu.
Can kaybı da artmaya ediyor. Belediye lideri meyyit sayısını net bir biçimde söylemenin mümkün olmadığını lakin yüzlerde olduğunu belirtti. Kent mezarlığı çatışmaların ortasında kaldığından hayatını kaybedenler, ondan sonrasında asıl mezarlarına taşınmak üzere şimdilik bir ormanın ortasındaki eski bir mezarlığa gömülüyor. Bu süreçte de gönüllüler kıymetli rol oynuyor.
KAÇAN SİVİLLERE DE ATEŞ AÇILDI
En az kullanılan yollar bile geçilmez biçimde. Cuma günü gelen haberlerde Rus güçlerinin kenti terk etmekte olan sivillere de ateş açtığı ve en az iki kişinin hayatını kaybettiği açıklandı.
Kent Kurulu Sekreteri Lomako, “Ruslar Ukraynalıların inancını kırmak istiyor lakin bilakis öfke gitgide yükseliyor” derken eski bir Sovyet pilotunun Rus asıllı kızı olan Lavrişçeva-Novikova, birkaç gün daha sonra Çernihiv’i terk etti. Lavrişçeva-Novikova, “Ben bir vatanseverim. Çok yıl epey hoş bir hayat yaşadık. Akabinde Rusların dünyası geldi” dedi ve ekledi: “Sivillerin üzerine bomba atan bir subayın hiç mi onuru yoktur?”
Jdanova da Çernihiv’den kaçanlardandı. Ailece “ağlayarak ve dua ederek” yetkililerin mayınlanmış olabilir ihtarında bulundukları bir yoldan kenti terk ettiklerini belirten Jdanova, “Sadece iki çanta aldık yanımıza. Bütün hayatımız o iki çantada. Lakin kıymetli değil. Kıymetli olan tek şey hayatta olmamız” diye konuştu.
Savaştan kaçanların sığındıkları kentlerden biri batıdaki Lviv’di
KAÇANLAR NEREYE GİDİYOR?
Jdanova ve Lavrişçeva-Novikova yalnızca iki örnek… Çernihiv, Kiev, Harkiv üzere kuşatma ve ağır bombardıman altındaki kentlerde yaşayan yüz binlerce insan, hayatta kalabilmek için meskenlerini mülklerini geride bırakıp iki çantayla yollara düşüyor.
Kaçanların değerli bir kısmı yurt dışına çıkıyor. Ukrayna kaynaklarına göre, ülkeyi terk edenlerin sayısı 1 milyonu oldukçatan aştı. Lakin bir de Ukrayna ortasındaki diğer kentlere göçenler, buralardaki akrabalarının, arkadaşlarının yanına sığınmaya çalışanlar var.
Bilhassa ülkenin batısında bulunan biroldukca yerleşim yerine savaşın başladığı birinci günden bu yana kuzey, doğu ve güneydeki kentlerden insan akıyor. Zira savaşın uğramadığı, bomba seslerinin duyulmadığı bu kentler, ateş çizgisine kıyasla nispeten inançlı kabul ediliyor. Daha doğrusu ediliyordu. Lakin geçtiğimiz hafta sonu Rusya’nın, Ukrayna’nın Polonya sonuna yalnızca birkaç kilometre uzakta yani en batı ucunda bulunan Yavoriv askeri üssünü vurdu.
“İNSANLAR İNANÇTA OLDUKLARINI DÜŞÜNÜYORLARDI”
Üssün çabucak yanı başında bulunan Lviv’e bağlı Novoyavorivsk kasabası da işgalin birinci gününden beri Ukraynalılar için inançlı liman görülen yerlerdendi. Yavoriv’in bombalanması sırasında yaşananlar, artık Ukrayna’nın hiç bir yerinin inançlı olmadığını net bir halde ortaya koymuş oldu.
Aslen Novoyavorivskli olan bankacı ve eski bakan Volodimir Litvin de Kiev’deki savaştan kaçıp memleketine sığınanlardandı. Litvin, New York Times’a yaptığı açıklamada, “İnsanlar burada inançta olduklarını düşünüyorlardı. Sona fazlaca yakın olduklarından NATO’nun muhafazası altında olduklarını düşünüyorlardı” diye konuştu ve ekledi:
“Şu an gerçek bir panik kelam konusu. Beşerler gerçek sığınaklar aramaya başladılar. Hududa hayli yakın olduğumuz için Polonya’daki Patriot sistemlerinin yakından geçen her şeyi vuracağını düşünüyorlardı. Ancak görünen o ki durum bu biçimde değil.”
Savaş sırasında Lviv’e sığınanlar oradan da Polonya’ya geçmeye çalışıyor
“GÖKYÜZÜ ALEV ALMIŞ GİBİYDİ”
Yavoriv saldırısı pazar günü başladığında daha şafak bile sökmemişti. Evvel alevler gökyüzünü yardı akabinde kulakları sağır eden patlamalar yaşandı. Birkaç saniye ortasında kocaman binalar harabeye dönerken duman bulutları gökyüzünü kararttı.
Saat 5.50 sularıydı… Orta yaşlı bir otobüs sürücüsü olan Vasil, daha erken bir saatte mültecileri hududa götürmüştü ve meskenine dönüyordu. Hücuma direksiyonda yakalanan ve güvenlik münasebetleriyle soyadını vermek istemeyen Vasil, “Bütün gökyüzü alev almış üzereydi. Ben Allah’tan korkan bir adamım. Şapkamı çıkardım, gözümü göğe dikip dua etmeye başladım” diye anlattı o dakikaları.
Ukrayna kaynaklarına nazaran, Yavoriv’e düzenlenen bombardımanda en az 35 kişi öldü, 134 kişi yaralandı. Rusya Savunma Bakanlığı ise akında 180 yabancı savaşçının öldürüldüğünü deklare etti. Lakin bu sayıların hiç biri bağımsız kaynaklarca doğrulanabilmiş değil.
Fakat üsten gelen manzaralara bakıldığında, biroldukça binanın yerle bir olduğu ya da alevler ortasında yandığı görülebiliyordu. Kampın eğitim merkezi ve spor alanlarının ortasında açılan bir krater ise o kadar büyüktü ki görüntüde sesi duyulan bir kişi “Kamyon sığar buraya” diyordu. Yangınların saat 15.00’e kadar devam ettiği de gelen haberler içindeydı. Yaralılar Novoyavorivsk’te bulunan hastanede tedavi altına alındı.
Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mihail Fedorov Lviv’e bağlı Novoyavorivsk’ten bu fotoğrafları paylaştı
SON DEVA POLONYA
Novoyavorivsk kasabası 1960’larda yakınlardaki kükürt madeninin çalışanları ve askeri üsteki gorevlilerin aileleri için inşa edildi. En dikkat cazibeli özelliği yüksek binaların çevirdiği geniş avlular olan kent, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının akabinde Polonya’yla olan hudut ticareti yardımıyla ayakta kaldı.
Bankacı ve eski bakan Litvin, askeri üsteki patlamanın akabinde, anne-babasını, kız kardeşini ve akrabalarını toparlayıp Polonya’ya gönderdiğini anlattı.
Emekli bir mühendis olan babası Mikola elleriyle inşa ettiği kasabayı terk etmek istememişti. Annesi Olha’nın da gitmek aklından bile geçmiyordu. Daha o sabah mutfaktaki vazonun çiçeklerini tazeleyen Olha, çorba yapmak için kaynattığı tavuk suyunu bile ocağın üzerinde bırakıp yola çıkmak zorunda kalmıştı.
Litvin’in kız kardeşi Nataliya ise ona ve damadı Miroslav’a gözyaşları ortasında veda etti. (Litvin ve Miroslav, askerlik yaşında olduklarından, Ukrayna’da şu an uygulanmakta ola yasak gereği aileleriyle bir arada ülkeden ayrılamadı.) Litvin, “Beni en çok yaralayan şey onların hisleri” diye konuştu.
HARKİV’DEN KAÇIP BURAYA GELMİŞLERDİ
Litvin ve ailesi üzere örnekleri çoğaltmak mümkün. Pazar sabahı patlama sesleri duyulduğu sırada yakınlardaki bir ilkokulun spor salonundan bozma misafirhanede uyumakta olan Daşa Storejenko da onlardan biri.
Storejenko, ağır bombardıman altındaki Harkiv’den kaçıp da Novoyavorivsk’e varalı çabucak hemen 5 gün olmuştu. “Çok korkunçtu” diye tanımladığı o dakikalarda kız kardeşi, iki kızları ve çizgi sinema seyretmekte olan 5 yaşındaki oğlu Saşa’yla birlikte yerlerdeki döşeklerin üzerinde uzanıyorlardı. Harkiv’in günlerce füze ateşinin altında kalmasının akabinde Saşa daima bodrumda yatmak istiyordu. Birkaç gün evvel annesine “Büyüyünce Ukrayna’yı düşmanlara karşı savunacağım” demişti.
Storejenko, New York Times’a, “Burada inançta olacağımızı sanıyorduk” dedi ve ekledi: “Ama şu an dışarı bile çıkamıyoruz.”
Savaş öncesi Ukrayna askerleri Yavoriv’de ağır tatbikatlar gerçekleştiriyordu
Rusya’nın Polonya sonuna yaklaşık 24 kilometre aradaki Yavoriv üssünü vurması Batı’ya gönderilmiş açık bir ileti olarak kabul ediliyor. Dünya bu hücum yardımıyla Rus güçlerinin Ukrayna’nın her noktasını vurabilecek pozisyonda olduğunu gördü. Dahası NATO’nun Ukrayna askerlerini eğittiği yer olarak bilinen üssü vuran Kremlin, burada ABD’nin ya da diğer bir ülkenin askerlerinin bulunmasından çekinmediğini de gösterdi. Bir gün evvel Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Riyabkov, NATO ülkelerinden gönderilecek silah sevkiyatını “meşru hedef” kabul edeceklerini söylemişti.
Wall Street Journal’ın “Inside One of Russia’s Deadliest Assaults on a Ukraine City. ‘They Want to Terrorize.’”, New York Times’ın “Booms, Smoke and Fire Signal Horror of Russian Attack on Base” ve Guardian’ın “Russia sends message with Yavoriv strike but attack on Poland unlikely” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.
Dışarıdan bir erkek sesi geldi; “Herkes çabucak dışarı çıksın” diyordu. Koşarak çıktıklarında dışarısı mahşer yeri üzereydi, hava saldırısı sireninin sesi ise her şeyi bastırıyordu. Bir bayan “Çocuklar” diye feryat ederek yerde yatan üç cansız vücuda yanlışsız koştu. Çocuklardan biri çıplak ayaklarıyla kıpırtısız yatıyordu. İkincisinin bacakları yoktu. Sağ ayağını kaybetmiş olan üçüncüsü ise güçsüz de olsa hareket etmeye çalışıyordu.
O anları Wall Street Journal’a anlatan Jdanova, “İlk reaksiyonunuz şok oluyor. Donup kalıyorsunuz. Zihniniz olanları reddediyor” dedi ve ekledi: “Gözlerinizle görüyorsunuz fakat kendinizi bir kamera üzere hissediyorsunuz, insan değilmişsiniz üzere geliyor. Akabinde 5-10 dakika daha sonra dehşetin boyutunu anlıyorsunuz; titremeye, sarsılmaya, ağlamaya başlıyorsunuz.”
Çernihiv’de bombardıman kararı harabeye dönen köprü ve konutlar
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞININ EN KANLI SALDIRISI
Jdanova’ın bahsetmiş olduğu bu müthiş olaylar 3 Mart günü, Ukrayna’nın kuzeyinde bulunan Çernihiv kentinde yaşandı. O gün aşağı üst 290 bin nüfusa sahip kente düzenlenen hücumda en az 47 kişi hayatını kaybetti.
Çernihiv, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde şu ana kadar tek taarruzda en çok can kaybının yaşandığı yer olarak kayda geçti. Kent yetkilileri, taarruzun üzerinden günler geçmesine karşın, enkaz altından ceset çıkarmaya devam ettiklerini deklare etti. Sivil can kayıplarının sayısı hâlâ net olarak tespit edilebilmiş değil. Ukrayna genelinde ise 24 Şubat’tan bu yana binlerce sivilin can verdiği bildiriliyor.
Rusya’dan yapılan açıklamalarda kuşatma altındaki Kiev, Harkiv, Çernihiv üzere kentlerde maksadın siviller değil Ukrayna ordusu olduğu vurgulanıyor. Fakat alandaki durum bu açıklamaları yalanlıyor. Ülkenin dört bir yanından bombalanmış okulların, kreşlerin, hastanelerin ve konutların fotoğrafları geliyor. Çernihiv Kent Kurulu Genel Sekreteri Oleksandr Lomako, Wall Street Journal’a, “Nereleri vurduklarını hayli âlâ biliyorlar. İnsanları dehşete düşürmek istiyorlar” diye konuştu.
Çernihiv halkının Rusların hücumlarını Ağustos 1941’de yaşanan Nazi bombardımanıyla kıyasladığını belirten Belediye Lideri Vladislav Atroşenko da “81 yıl daha sonra Ruslar bizi tıpkı biçimde bombalıyor. Sivilleri ortadan kaldırıyorlar” sözlerini kullandı.
SAVAŞ KAPILARINI ERKEN ÇALDI
Ukrayna, Belarus ve Rusya’ın hudutlarının kesiştiği noktaya 80 kilometre aralıkta bulunan Çernihiv bu niçinle savaşın birinci uğradığı yerlerden oldu. Çoğunluğu Rusça konuşan Çernihiv halkı, güneye gerçek ilerlemek isteyen Rus askerlerine karşı hiç beklemedikleri bir direniş gösterdi. Silahsız siviller zırhlı araçları durdurmaya çalışıyor, Rus askerlere morallerini bozacak şeyler söylüyordu. Ukrayna ordusu hayli sayıda tankı imha edip ele geçirdi. Yaşlısı genci binlerce Çernihivli direnişe katıldı. Eline silah alabilenler aldı, sokaklara denetim noktaları kuruldu, kentin batısındaki kamu binaları uyum merkezlerine dönüştürüldü.
Mahallî yetkililer, kentin dış mahallelerinde püskürtülen Rusların, banliyölerdeki ve kent merkezindeki konutları bombaladığını belirtti. 1000 yılın üstündeki tarihiyle, kiliseleriyle, meydanlarıyla, parklarıyla turistlerin uğrak yeri olan Çernihiv’den geriye kocaman moloz yığınları kaldı.
Çernihiv’deki Epicentr K alışveriş merkezindeki tahribat uydu imajlarına bu biçimde yansıdı.
SİREN SESLERİNE ALIŞMIŞLARDI
Çernihiv halkı bu yeni hayata epey kısa müddette alıştı. Her siren sesinde, her toplumsal medya alarmında indikleri bodrumları battaniyelerle, döşeklerle doldurup biraz olsun rahat etmeye ve ısınmaya çalışmaya başladılar. İhtarlar o kadar sıklaştı ki birtakım şahıslar için kıymetini yitirmeye bile başladı. Bazıları bodruma inmek için hayli yaşlı olduğunu söylüyor ya da aşağı inmek istemiyordu. Bazıları de eczanelerde, fırınlarda saatlerce sıra bekledikten daha sonra yerlerini kaybetmek istemiyorlardı.
Jdanova ile 11 ve 13 yaşındaki oğulları apartmanlarının mahzeninde saklanıyor, meskene yalnızca çorba içmek için çıkıyorlardı.
Kriz mahalleliyi de birbirine yaklaştırmıştı. Bölgede yayımlanan 174 yıllık bir gazetenin genel yayın direktörü olan Kristina Lavrişçeva-Novikova ve takımı, bodrumdan gazete çıkardı. 33 yaşındaki teşebbüsçü Oleksandr Salva besin ve ilaç taşıyor, Yaroslav Yaçnyi yakınlardaki denetim noktasında nazaranv yapan askerlere yemek ve kahve taşıyordu. Jdanova’nın eşi de apartmanındaki adamların kurduğu silahsız devriye gücüne katılmıştı.
BİR APARTMANIN YARISI YOK OLDU
3 Mart sabahı hava saldırısı sirenleri kesilmiş üzereydi. Lavrişçeva-Novikova çocuklarını annesine bırakıp markete gitti. Jdanova ve oğulları çorba içmek için üst çıktı. Jdanova telefonuna baktığında hava saldırısı ihtarını görüp çabucak oğullarını koridora soktu. Siren çaldığında Yaçnyi de dairesine çıkmış dolaptan yumurta, dondurulmuş mantı ve et almaya çalışıyordu. O ve iki arkadaşı mahzene inmek konusunda tereddüt etti. Pencereden baktıklarında batıdan gelen bir savaş uçağının attığı bombaları görüp koridorda yere atladılar.
Sokakta park edilmiş arabalardan birinin ön panel kamerası gökten düşen bombaları kayda geçirdiğinde saat 12.16’ydı. Patlamalarla duman bulutları ve molozlar havaya uçtu. Yaçnyi’nin dairesinde kapılar ve camlar patladı. Tozun toprağın ortasında Yaçnyi “Herkes âlâ mi?” diye bağırdı.
Yaçnyi, öncesinden komşularının kapısı olan yere baktığında güneş ışığı girdi gözüne. Dairenin yarısı yoktu. Jdanova ve oğulları koşarak dışarı çıktı. Jdanova’nın eşi her şeyi telefonunun kamerasıyla kaydetmişti. Hava atağıyla yok edilen yerlerden biri de bir eczaneydi. Lavrişçeva-Novikova’nın apartman dairesi de bir anda yok oldu, her neyse ki aile üyeleri saldırıyı sağ atlattı. İtfaiye araçları, ambulanslar ve sivil direnişçiler yaralıları apar topar hücumda hasar görmüş hastaneye taşıdı.
Bu imaj de 13 Mart’tan, yer bir daha Çernihiv
SİVİL ÖMÜR ALANI OLDUĞU ÇOK NET GÖRÜLEBİLİYORDU
Belediye Lideri Atroşenko, bölgede askeri rastgele bir maksat bulunmadığının altını çizerek, “Uçak alçaktan uçuyordu, gündüz vaktiydi, buranın bir sivil hayat alanı olduğu rahatlıkla görülebiliyordu” diye konuştu.
Sonraki sabah olduğunda yetkililer, hava akınlarında ölenlerin sayısının 47 olduğunu deklare etti. O günden itibaren bombardımanlar ağırlaştı, doğalgaz, elektrik, su altyapıları amaç alınır oldu. Çernihiv’in bayan doğum hastanelerinden birinin mahzeninde 50’den çok bebek dünyaya geldi. Toplumsal medya kayıp ilanlarıyla, erzak ve ilaç talepleriyle dolu.
Can kaybı da artmaya ediyor. Belediye lideri meyyit sayısını net bir biçimde söylemenin mümkün olmadığını lakin yüzlerde olduğunu belirtti. Kent mezarlığı çatışmaların ortasında kaldığından hayatını kaybedenler, ondan sonrasında asıl mezarlarına taşınmak üzere şimdilik bir ormanın ortasındaki eski bir mezarlığa gömülüyor. Bu süreçte de gönüllüler kıymetli rol oynuyor.
KAÇAN SİVİLLERE DE ATEŞ AÇILDI
En az kullanılan yollar bile geçilmez biçimde. Cuma günü gelen haberlerde Rus güçlerinin kenti terk etmekte olan sivillere de ateş açtığı ve en az iki kişinin hayatını kaybettiği açıklandı.
Kent Kurulu Sekreteri Lomako, “Ruslar Ukraynalıların inancını kırmak istiyor lakin bilakis öfke gitgide yükseliyor” derken eski bir Sovyet pilotunun Rus asıllı kızı olan Lavrişçeva-Novikova, birkaç gün daha sonra Çernihiv’i terk etti. Lavrişçeva-Novikova, “Ben bir vatanseverim. Çok yıl epey hoş bir hayat yaşadık. Akabinde Rusların dünyası geldi” dedi ve ekledi: “Sivillerin üzerine bomba atan bir subayın hiç mi onuru yoktur?”
Jdanova da Çernihiv’den kaçanlardandı. Ailece “ağlayarak ve dua ederek” yetkililerin mayınlanmış olabilir ihtarında bulundukları bir yoldan kenti terk ettiklerini belirten Jdanova, “Sadece iki çanta aldık yanımıza. Bütün hayatımız o iki çantada. Lakin kıymetli değil. Kıymetli olan tek şey hayatta olmamız” diye konuştu.
Savaştan kaçanların sığındıkları kentlerden biri batıdaki Lviv’di
KAÇANLAR NEREYE GİDİYOR?
Jdanova ve Lavrişçeva-Novikova yalnızca iki örnek… Çernihiv, Kiev, Harkiv üzere kuşatma ve ağır bombardıman altındaki kentlerde yaşayan yüz binlerce insan, hayatta kalabilmek için meskenlerini mülklerini geride bırakıp iki çantayla yollara düşüyor.
Kaçanların değerli bir kısmı yurt dışına çıkıyor. Ukrayna kaynaklarına göre, ülkeyi terk edenlerin sayısı 1 milyonu oldukçatan aştı. Lakin bir de Ukrayna ortasındaki diğer kentlere göçenler, buralardaki akrabalarının, arkadaşlarının yanına sığınmaya çalışanlar var.
Bilhassa ülkenin batısında bulunan biroldukca yerleşim yerine savaşın başladığı birinci günden bu yana kuzey, doğu ve güneydeki kentlerden insan akıyor. Zira savaşın uğramadığı, bomba seslerinin duyulmadığı bu kentler, ateş çizgisine kıyasla nispeten inançlı kabul ediliyor. Daha doğrusu ediliyordu. Lakin geçtiğimiz hafta sonu Rusya’nın, Ukrayna’nın Polonya sonuna yalnızca birkaç kilometre uzakta yani en batı ucunda bulunan Yavoriv askeri üssünü vurdu.
“İNSANLAR İNANÇTA OLDUKLARINI DÜŞÜNÜYORLARDI”
Üssün çabucak yanı başında bulunan Lviv’e bağlı Novoyavorivsk kasabası da işgalin birinci gününden beri Ukraynalılar için inançlı liman görülen yerlerdendi. Yavoriv’in bombalanması sırasında yaşananlar, artık Ukrayna’nın hiç bir yerinin inançlı olmadığını net bir halde ortaya koymuş oldu.
Aslen Novoyavorivskli olan bankacı ve eski bakan Volodimir Litvin de Kiev’deki savaştan kaçıp memleketine sığınanlardandı. Litvin, New York Times’a yaptığı açıklamada, “İnsanlar burada inançta olduklarını düşünüyorlardı. Sona fazlaca yakın olduklarından NATO’nun muhafazası altında olduklarını düşünüyorlardı” diye konuştu ve ekledi:
“Şu an gerçek bir panik kelam konusu. Beşerler gerçek sığınaklar aramaya başladılar. Hududa hayli yakın olduğumuz için Polonya’daki Patriot sistemlerinin yakından geçen her şeyi vuracağını düşünüyorlardı. Ancak görünen o ki durum bu biçimde değil.”
Savaş sırasında Lviv’e sığınanlar oradan da Polonya’ya geçmeye çalışıyor
“GÖKYÜZÜ ALEV ALMIŞ GİBİYDİ”
Yavoriv saldırısı pazar günü başladığında daha şafak bile sökmemişti. Evvel alevler gökyüzünü yardı akabinde kulakları sağır eden patlamalar yaşandı. Birkaç saniye ortasında kocaman binalar harabeye dönerken duman bulutları gökyüzünü kararttı.
Saat 5.50 sularıydı… Orta yaşlı bir otobüs sürücüsü olan Vasil, daha erken bir saatte mültecileri hududa götürmüştü ve meskenine dönüyordu. Hücuma direksiyonda yakalanan ve güvenlik münasebetleriyle soyadını vermek istemeyen Vasil, “Bütün gökyüzü alev almış üzereydi. Ben Allah’tan korkan bir adamım. Şapkamı çıkardım, gözümü göğe dikip dua etmeye başladım” diye anlattı o dakikaları.
Ukrayna kaynaklarına nazaran, Yavoriv’e düzenlenen bombardımanda en az 35 kişi öldü, 134 kişi yaralandı. Rusya Savunma Bakanlığı ise akında 180 yabancı savaşçının öldürüldüğünü deklare etti. Lakin bu sayıların hiç biri bağımsız kaynaklarca doğrulanabilmiş değil.
Fakat üsten gelen manzaralara bakıldığında, biroldukça binanın yerle bir olduğu ya da alevler ortasında yandığı görülebiliyordu. Kampın eğitim merkezi ve spor alanlarının ortasında açılan bir krater ise o kadar büyüktü ki görüntüde sesi duyulan bir kişi “Kamyon sığar buraya” diyordu. Yangınların saat 15.00’e kadar devam ettiği de gelen haberler içindeydı. Yaralılar Novoyavorivsk’te bulunan hastanede tedavi altına alındı.
Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Dijital Dönüşüm Bakanı Mihail Fedorov Lviv’e bağlı Novoyavorivsk’ten bu fotoğrafları paylaştı
SON DEVA POLONYA
Novoyavorivsk kasabası 1960’larda yakınlardaki kükürt madeninin çalışanları ve askeri üsteki gorevlilerin aileleri için inşa edildi. En dikkat cazibeli özelliği yüksek binaların çevirdiği geniş avlular olan kent, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının akabinde Polonya’yla olan hudut ticareti yardımıyla ayakta kaldı.
Bankacı ve eski bakan Litvin, askeri üsteki patlamanın akabinde, anne-babasını, kız kardeşini ve akrabalarını toparlayıp Polonya’ya gönderdiğini anlattı.
Emekli bir mühendis olan babası Mikola elleriyle inşa ettiği kasabayı terk etmek istememişti. Annesi Olha’nın da gitmek aklından bile geçmiyordu. Daha o sabah mutfaktaki vazonun çiçeklerini tazeleyen Olha, çorba yapmak için kaynattığı tavuk suyunu bile ocağın üzerinde bırakıp yola çıkmak zorunda kalmıştı.
Litvin’in kız kardeşi Nataliya ise ona ve damadı Miroslav’a gözyaşları ortasında veda etti. (Litvin ve Miroslav, askerlik yaşında olduklarından, Ukrayna’da şu an uygulanmakta ola yasak gereği aileleriyle bir arada ülkeden ayrılamadı.) Litvin, “Beni en çok yaralayan şey onların hisleri” diye konuştu.
HARKİV’DEN KAÇIP BURAYA GELMİŞLERDİ
Litvin ve ailesi üzere örnekleri çoğaltmak mümkün. Pazar sabahı patlama sesleri duyulduğu sırada yakınlardaki bir ilkokulun spor salonundan bozma misafirhanede uyumakta olan Daşa Storejenko da onlardan biri.
Storejenko, ağır bombardıman altındaki Harkiv’den kaçıp da Novoyavorivsk’e varalı çabucak hemen 5 gün olmuştu. “Çok korkunçtu” diye tanımladığı o dakikalarda kız kardeşi, iki kızları ve çizgi sinema seyretmekte olan 5 yaşındaki oğlu Saşa’yla birlikte yerlerdeki döşeklerin üzerinde uzanıyorlardı. Harkiv’in günlerce füze ateşinin altında kalmasının akabinde Saşa daima bodrumda yatmak istiyordu. Birkaç gün evvel annesine “Büyüyünce Ukrayna’yı düşmanlara karşı savunacağım” demişti.
Storejenko, New York Times’a, “Burada inançta olacağımızı sanıyorduk” dedi ve ekledi: “Ama şu an dışarı bile çıkamıyoruz.”
Savaş öncesi Ukrayna askerleri Yavoriv’de ağır tatbikatlar gerçekleştiriyordu
Rusya’nın Polonya sonuna yaklaşık 24 kilometre aradaki Yavoriv üssünü vurması Batı’ya gönderilmiş açık bir ileti olarak kabul ediliyor. Dünya bu hücum yardımıyla Rus güçlerinin Ukrayna’nın her noktasını vurabilecek pozisyonda olduğunu gördü. Dahası NATO’nun Ukrayna askerlerini eğittiği yer olarak bilinen üssü vuran Kremlin, burada ABD’nin ya da diğer bir ülkenin askerlerinin bulunmasından çekinmediğini de gösterdi. Bir gün evvel Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Riyabkov, NATO ülkelerinden gönderilecek silah sevkiyatını “meşru hedef” kabul edeceklerini söylemişti.
Wall Street Journal’ın “Inside One of Russia’s Deadliest Assaults on a Ukraine City. ‘They Want to Terrorize.’”, New York Times’ın “Booms, Smoke and Fire Signal Horror of Russian Attack on Base” ve Guardian’ın “Russia sends message with Yavoriv strike but attack on Poland unlikely” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.