“Şimdi zamana karşı bir tür yarış başlıyor”
Avustralya’daki orman yangınları: 2019 ve 2020’de ozon tabakasını bu kadar tahrip ettiler
Avustralya, küresel ortalamadan daha hızlı ısınıyor ve gelecekte daha fazla aşırı hava durumu ve orman yangınlarıyla uğraşmak zorunda kalacak.
© Kaynak: Rick Rycroft/AP/dpa
Avustralya, 2019/2020’de ülke tarihindeki en ölümcül orman yangınlarını yaşadı. Bu süreçte, havaya çok büyük miktarlarda duman partikülleri atıldı – bunun sonuçları ozon tabakası üzerindeydi. Yeni bir çalışma şimdi yangınların tam iklim boyutunu açıklıyor.
Cambridge. Bir araştırmaya göre, Aralık 2019’dan Ocak 2020’ye kadar Avustralya’da meydana gelen yıkıcı çalı yangınları, koruyucu ozon tabakasının gözle görülür şekilde küçülmesine neden oldu. Araştırma ekibinin “Nature” dergisinde bildirdiğine göre, neden duman parçacıkları tarafından daha kötü hale getirilen kimyasal bir reaksiyon.
Sonuç, güney yarımkürenin orta enlemlerinde -Avustralya, Yeni Zelanda ve Afrika ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde- toplam ozonun muhtemelen yüzde üç ila beş oranında tükenmesiydi. 2020’nin sonunda Antarktika üzerindeki ozon deliği bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 10 (2,5 milyon kilometrekare) daha büyüktü.
:format(webp)/cloudfront-eu-central-1.images.arcpublishing.com/madsack/3NOYFYVVVBAQ7AB3DPE6VMH6PQ.jpg)
klima kontrolü
İklim değişikliği hakkında en önemli haberleri ve arka plan bilgilerini alın – her Cuma yeni.
Yangınların iklim etkisi daha da artabilir
Cambridge’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) araştırma lideri Susan Solomon, “Orman yangınlarının etkisi, ozon iyileşmesi tahminlerine dahil edilmedi” dedi. Etkisinin hissedilme derecesi, diğer şeylerin yanı sıra, küresel ısınmanın bir sonucu olarak bu tür yangınların ne kadar sık ve yoğun bir şekilde ortaya çıktığına bağlıdır.
Öncelikle alt stratosferde bulunan ozon tabakası, dünya yüzeyindeki canlıları güneşin zararlı ultraviyole radyasyonunun çoğundan korur. Stratosfer, yere kadar uzanan ve hava olaylarının çoğunun gerçekleştiği yer olan troposferin hemen üzerindedir. Büyük, uzun süreli yangınlarda, alt stratosfere ulaşabilen ve duman ve is parçacıklarını ozon tabakasına taşıyabilen pirokümülonimbus bulutları oluşabilir.
Atmosfere salınan bir milyon ton duman
Araştırma ekibine göre, Avustralya’da ülke tarihinin en yıkıcı yangınları on milyonlarca hektar alanı etkiledi. Bu nedenle, atmosfere yaklaşık bir milyon ton duman pompalandı – stratosferde 35 kilometre yüksekliğe kadar, aksi takdirde yalnızca volkanik bir patlama ile olabilecek kadar yüksek.
Mevcut çalışma, Solomon ve meslektaşları tarafından geçen yıl sunulan ve orman yangınları ile ozon tabakasının incelmesi arasında ilk kez kimyasal bir bağlantı buldukları bir analize dayanıyor. Kanada’daki Waterloo Üniversitesi’nden Peter Bernath liderliğindeki bir ekip de Science dergisinde çıkan yangınlar sonucunda ozon tabakasının zarar gördüğünü bildirdi.
Stratosferde daha az hidroklorik asit, daha fazla klor monoksit
Solomon’un araştırmacıları, orman yangınlarından sonra stratosferdeki moleküllerin bileşimini, diğer şeylerin yanı sıra uydu verilerini kullanarak daha ayrıntılı olarak incelediler. Böylece, kontrolden çıkan bir dizi klorla ilgili kimyasal reaksiyon oldu. Yangınlardan sonraki aylarda, orta enlemlerde hidroklorik asit (HCl) konsantrasyonları önemli ölçüde düşerken, klor monoksit konsantrasyonları fırladı.
Önerilen Haber Amaçlı İçerik
Bu noktada harici içerik bulacaksınız Podcast’i Alın, makaleyi tamamlayan. Tek tıkla görüntüleyebilirsiniz.
Harici içeriği göster
Harici içeriğin bana gösterilmesine izin veriyorum. Bu, kişisel verilerin üçüncü taraf platformlara iletilmesini sağlar. Bununla ilgili daha fazla bilgi gizlilik bildirimleri.
Stratosferdeki hidroklorik asit, kloroflorokarbonların (CFC’ler) parçalanmasından kaynaklanır. HCl ayrıştığında, belirli reaksiyon yolları yoluyla ozon tabakasına zarar veren klor monoksit oluşturulabilir. Araştırma ekibi, bu reaksiyon zincirlerinin, HCl’nin duman parçacıkları ile etkileşimi tarafından tercih edileceğini açıklıyor. Solomon, “Şaşırtıcı bir şekilde, ozon deliği ile aynı reaksiyonlar meydana geliyor, ancak orta enlemlerde ve çok daha yüksek sıcaklıklarda” dedi.
Stratosferde yüzen ve orman yangınlarından tehlikeli hale gelebilecek başka klor içeren bileşikler olduğundan şüpheleniyor. Araştırmacı, “Artık zamana karşı bir tür yarış başlıyor” diye korkuyor. İklim değişikliğiyle birlikte yangınların sıklığı belirgin şekilde artmadan stratosferdeki klor içeren bileşiklerin yok olması umut ediliyor. Aksi takdirde, ozon tabakasının iyileşmesi gözle görülür şekilde gecikebilir, bu yüzden korkulabilir.
Ozon tabakası yavaş yavaş düzeliyor
Antarktika üzerindeki ozon deliği yaklaşık 40 yıl önce kaydedildi. 1987 tarihli Montreal Protokolü’nde imzacı devletler, CFC’ler gibi klor ve brom içeren ozona zarar veren kimyasalların emisyonunu azaltmayı ve nihayetinde durdurmayı taahhüt ettiler. 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre ozon tabakası 2052 ile 2060 yılları arasında 1980 seviyelerine geri dönebilir.
Bilim adamlarına göre bu gelişmenin yangınlardan ne ölçüde etkilenebileceği henüz net değil. Atmosferde klor içeren kimyasallar olduğu sürece, büyük yangınlar her halükarda bulunan reaksiyonları tetikleyebilir ve böylece en azından geçici olarak ozon tabakasının incelmesine yol açabilir.
New York’taki Columbia Üniversitesi’nden Faye McNeill ve Washington Üniversitesi’nden Joel Thornton, Nature’daki çalışmayla ilgili bir yorumda bulunarak, çalışmanın duman partiküllerinin ozon tabakasının incelmesine daha önce düşünülenden daha fazla katkıda bulunma potansiyeline sahip olduğunu gösterdiğini yazıyor. Sonuçlar, güneş ışığını yansıtmak ve gezegeni soğutmak için parçacıkları stratosfere taşımaya yönelik iklim mühendisliği önerisi açısından da değerlendirilmelidir.
Haberler
Avustralya’daki orman yangınları: 2019 ve 2020’de ozon tabakasını bu kadar tahrip ettiler
Avustralya, küresel ortalamadan daha hızlı ısınıyor ve gelecekte daha fazla aşırı hava durumu ve orman yangınlarıyla uğraşmak zorunda kalacak.
© Kaynak: Rick Rycroft/AP/dpa
Avustralya, 2019/2020’de ülke tarihindeki en ölümcül orman yangınlarını yaşadı. Bu süreçte, havaya çok büyük miktarlarda duman partikülleri atıldı – bunun sonuçları ozon tabakası üzerindeydi. Yeni bir çalışma şimdi yangınların tam iklim boyutunu açıklıyor.
Cambridge. Bir araştırmaya göre, Aralık 2019’dan Ocak 2020’ye kadar Avustralya’da meydana gelen yıkıcı çalı yangınları, koruyucu ozon tabakasının gözle görülür şekilde küçülmesine neden oldu. Araştırma ekibinin “Nature” dergisinde bildirdiğine göre, neden duman parçacıkları tarafından daha kötü hale getirilen kimyasal bir reaksiyon.
Sonuç, güney yarımkürenin orta enlemlerinde -Avustralya, Yeni Zelanda ve Afrika ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde- toplam ozonun muhtemelen yüzde üç ila beş oranında tükenmesiydi. 2020’nin sonunda Antarktika üzerindeki ozon deliği bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 10 (2,5 milyon kilometrekare) daha büyüktü.
klima kontrolü
İklim değişikliği hakkında en önemli haberleri ve arka plan bilgilerini alın – her Cuma yeni.
Yangınların iklim etkisi daha da artabilir
Cambridge’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) araştırma lideri Susan Solomon, “Orman yangınlarının etkisi, ozon iyileşmesi tahminlerine dahil edilmedi” dedi. Etkisinin hissedilme derecesi, diğer şeylerin yanı sıra, küresel ısınmanın bir sonucu olarak bu tür yangınların ne kadar sık ve yoğun bir şekilde ortaya çıktığına bağlıdır.
Öncelikle alt stratosferde bulunan ozon tabakası, dünya yüzeyindeki canlıları güneşin zararlı ultraviyole radyasyonunun çoğundan korur. Stratosfer, yere kadar uzanan ve hava olaylarının çoğunun gerçekleştiği yer olan troposferin hemen üzerindedir. Büyük, uzun süreli yangınlarda, alt stratosfere ulaşabilen ve duman ve is parçacıklarını ozon tabakasına taşıyabilen pirokümülonimbus bulutları oluşabilir.
Atmosfere salınan bir milyon ton duman
Araştırma ekibine göre, Avustralya’da ülke tarihinin en yıkıcı yangınları on milyonlarca hektar alanı etkiledi. Bu nedenle, atmosfere yaklaşık bir milyon ton duman pompalandı – stratosferde 35 kilometre yüksekliğe kadar, aksi takdirde yalnızca volkanik bir patlama ile olabilecek kadar yüksek.
Mevcut çalışma, Solomon ve meslektaşları tarafından geçen yıl sunulan ve orman yangınları ile ozon tabakasının incelmesi arasında ilk kez kimyasal bir bağlantı buldukları bir analize dayanıyor. Kanada’daki Waterloo Üniversitesi’nden Peter Bernath liderliğindeki bir ekip de Science dergisinde çıkan yangınlar sonucunda ozon tabakasının zarar gördüğünü bildirdi.
Stratosferde daha az hidroklorik asit, daha fazla klor monoksit
Solomon’un araştırmacıları, orman yangınlarından sonra stratosferdeki moleküllerin bileşimini, diğer şeylerin yanı sıra uydu verilerini kullanarak daha ayrıntılı olarak incelediler. Böylece, kontrolden çıkan bir dizi klorla ilgili kimyasal reaksiyon oldu. Yangınlardan sonraki aylarda, orta enlemlerde hidroklorik asit (HCl) konsantrasyonları önemli ölçüde düşerken, klor monoksit konsantrasyonları fırladı.
Önerilen Haber Amaçlı İçerik
Bu noktada harici içerik bulacaksınız Podcast’i Alın, makaleyi tamamlayan. Tek tıkla görüntüleyebilirsiniz.
Harici içeriği göster
Harici içeriğin bana gösterilmesine izin veriyorum. Bu, kişisel verilerin üçüncü taraf platformlara iletilmesini sağlar. Bununla ilgili daha fazla bilgi gizlilik bildirimleri.
Stratosferdeki hidroklorik asit, kloroflorokarbonların (CFC’ler) parçalanmasından kaynaklanır. HCl ayrıştığında, belirli reaksiyon yolları yoluyla ozon tabakasına zarar veren klor monoksit oluşturulabilir. Araştırma ekibi, bu reaksiyon zincirlerinin, HCl’nin duman parçacıkları ile etkileşimi tarafından tercih edileceğini açıklıyor. Solomon, “Şaşırtıcı bir şekilde, ozon deliği ile aynı reaksiyonlar meydana geliyor, ancak orta enlemlerde ve çok daha yüksek sıcaklıklarda” dedi.
Stratosferde yüzen ve orman yangınlarından tehlikeli hale gelebilecek başka klor içeren bileşikler olduğundan şüpheleniyor. Araştırmacı, “Artık zamana karşı bir tür yarış başlıyor” diye korkuyor. İklim değişikliğiyle birlikte yangınların sıklığı belirgin şekilde artmadan stratosferdeki klor içeren bileşiklerin yok olması umut ediliyor. Aksi takdirde, ozon tabakasının iyileşmesi gözle görülür şekilde gecikebilir, bu yüzden korkulabilir.
Ozon tabakası yavaş yavaş düzeliyor
Antarktika üzerindeki ozon deliği yaklaşık 40 yıl önce kaydedildi. 1987 tarihli Montreal Protokolü’nde imzacı devletler, CFC’ler gibi klor ve brom içeren ozona zarar veren kimyasalların emisyonunu azaltmayı ve nihayetinde durdurmayı taahhüt ettiler. 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre ozon tabakası 2052 ile 2060 yılları arasında 1980 seviyelerine geri dönebilir.
Bilim adamlarına göre bu gelişmenin yangınlardan ne ölçüde etkilenebileceği henüz net değil. Atmosferde klor içeren kimyasallar olduğu sürece, büyük yangınlar her halükarda bulunan reaksiyonları tetikleyebilir ve böylece en azından geçici olarak ozon tabakasının incelmesine yol açabilir.
New York’taki Columbia Üniversitesi’nden Faye McNeill ve Washington Üniversitesi’nden Joel Thornton, Nature’daki çalışmayla ilgili bir yorumda bulunarak, çalışmanın duman partiküllerinin ozon tabakasının incelmesine daha önce düşünülenden daha fazla katkıda bulunma potansiyeline sahip olduğunu gösterdiğini yazıyor. Sonuçlar, güneş ışığını yansıtmak ve gezegeni soğutmak için parçacıkları stratosfere taşımaya yönelik iklim mühendisliği önerisi açısından da değerlendirilmelidir.
Haberler