‘En tehlikelisi Instagram…’ Rusya Ukrayna savaşında yanlış bilgi yağmuru! Nasıl korunabiliriz?

celikci

New member
Tüm dünyada gözler Rusya-Ukrayna savaşına kilitlenmiş durumda. 24 Şubat sabahı Rusya, Ukrayna harekâtını resmen başlatmış olduğunı duyurdu.

Rusya ilerleyişini sürdürürken Ukrayna’da ise bir epey kişi sığınaklarda ya da yeraltı metro istasyonlarında bekliyor. Ayrıyeten eli silah tutan her insanın askere çağrıldığı bir genel seferberlik de ilan edilmiş durumda. Hatta 18-60 yaş ortası adamların ülkeyi terk etmesine müsaade verilmiyor.

Öte yandan tüm bu sıcak çatışma halinin haricinde inanılmaz bir enformasyon savaşı da yaşanıyor. aslına bakarsan son periyotta ortaya çıkan tüm krizlerde ve savaş ihtimallerinde bu durum çoğunlukla gündeme geliyor. Hem Rusya, hem Ukrayna tarafınca yapılan paylaşımlarda toplumsal medyada gerçekliği teyit edilmemiş binlerce tez haricinde eski görüntü ve fotoğraflar da paylaşılıyor. Tüm bu bilgi kirliliği, yaşanan savaşı daha da karanlık bir hale getiriyor.

SAVAŞ OYUNU GÖRÜNTÜSÜ GERÇEKMİŞ ÜZERE PAYLAŞILDI!

Aldatıcı görüntü ve fotoğraflarda başı Twitter çekiyor. Örneğin, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin akabinde çeşitli Twitter hesapları tarafınca paylaşılan bir görüntü, “Rusların Ukrayna’ya uçaksavar füzeler attığı” formunda yayıldı. Gerçekte manzaralar Rus ortaklı ‘Gaijin Entertainment’ tarafınca geliştirilen ‘War Thunder’ görüntü oyununa ilişkin görüntülerdi.

Twitter’da eski görüntülere dair imgeler, Ukraynalı yetkililerin yedi Rus askeri uçağını düşürdüklerini deklare ettiktan daha sonra da devam etti. Çabucak Twitter’da düşen bir uçağa dair fotoğraf paylaşıldı. Hâlbuki her insanın paylaştığı o fotoğraf, 2017’de bir blog’da yayımlanmıştı. Tahminen de fotoğrafın tarihi daha da eski…

bir daha Twitter’da Ukrayna’da çekildiği argüman edilen bir diğer görüntü ise Türk kullanıcılar tarafınca da fazlacaça paylaşıldı. Lakin imaj 2020’de Beyrut’ta en az 218 kişinin vefatına niye olan patlamaya aitti. Ayrıyeten Rus ordusunun 2018 yılında gerçekleştirdiği Vostok-2018 tatbikatı sırasında çekilen manzaralar de ‘Ukrayna’dan anlık’ biçiminde Twitter’da yüzlerce kere paylaşıldı ve hâlâ birtakım hesaplarca paylaşılmaya devam ediyor.

YouTube’da da durum pek farksız değil. YouTube Shorts’da viral olan bir görüntüde “Rus hava saldırısı sırasında oluşan yangınların Ukrayna’nın Luhansk kentindeki elektrik santralinde zincirleme tepkiye niye oldu” açıklamasıyla verildi. Ancak görüntü, aslında 2015 yılında Çin’in Tianjin kentinde meydana gelen bir yangına aitti.

Yanlış ayrıntıların servis edildiği bir diğer platform da TikTok… 5 milyondan fazla izlenen bir görüntüde, iki Rus askerinin paraşütle Ukrayna’ya indikleri görülüyor. Ama Rus silahlı kuvvetleri üyesi üzere görünen bu iki kişi aslında asker değil. İmaj, 2015 yılında bir paraşüt eğitmeni tarafınca çekilmiş.

RUSYA’YI DESTEKLEYEN HESAPLAR İŞ BAŞINDA
‘Rusya’nın Ukrayna hudutlarına girmedilk evvel yarattığı bilgi kirliliği başları karıştırdı’


Washington Post’a konuşan Harvard Üniversitesi Medya, Siyaset ve Kamu Siyaseti Merkezi Araştırma Yöneticisi Joan Donovan, “Rusya’yı destekleyen hesaplar, eski görüntüleri ve fotoğrafları bağlamından çıkarılmış bir biçimde ve yanlış açıklamalarla bir daha paylaşıyor” açıklamasında bulundu. Ayrıyeten Donovan “bu biçimdelikle yapılmak istenen, dünyanın başını karıştırmak ve süreci Rus çıkarlarına nazaran şekillendirmek” dedi.

Yalnızca Rusya tarafı da değil Ukraynalı kullanıcılar da tam zıddı biçimde toplumsal medyada algıları değiştirmeye çalışıyor. bu biçimdesi bir ortamda da düzgün niyetli bir biçimde haberlere yaklaşan ve paylaşımlarıyla katkıda bulunmak isteyenler, yanlış bilgilerle istemeden de olsa propagandaların yayılmasına yardımcı oluyor.

Mevzuyla ilgili görüşlerine başvurduğum toplumsal medya üzerine çalışmaları da olan Siber Güvenlik Uzmanı Osman Demircan, “Şu an Rusya Ukrayna savaşında oluşan dezenformasyon, toplumsal hadiselerde yaratılan dezenformasyonun iki hatta üç katı durumda…” dedi ve toplumsal medyada yaşanan süreci şöyle ayrıntılandırdı:

“Takip ettiğin şahısların kalitesi bilginin kalitesini gösterir. Toplumsal medya platformlarında daha fazla takipçiye sahip olmak, kendini olayın bir modülü üzere göstermek, palavra dahi olsa birinci haber paylaşanlar içinde olmak üzere uğraşlar maalesef bilgi kirliliğinin çıkış noktalarından. Dezenformasyonun öbür bir kullanım alanı da fiziki savaştan evvel ruhsal savaşı başlatabilmek. Trol hesaplar yalnızca ülkemizde değil, tüm dünyada önemli bir sorun. Rusya’nın Ukrayna sonlarına girmedilk evvel yarattığı bilgi kirliliği insanların ve daha berbatı ülkelerin başlarını karıştırdı.”

Osman Demircan’ın bu noktada altını çizdiği bahis sahiden değerli. Zira Rusya savaşa aslında toplumsal medya üzerinden epey öncen başlamıştı. Cardiff Üniversitesi Hata ve Güvenlik Araştırma Enstitüsü’nün yaptığı çalışmaya bakılırsa 16 ülkede bulunan 32 farklı haber sitesi, Rusya hükümet yanlısı troller tarafınca amaç alındı. Batı zıddı ve Rusya yanlısı bu yorumlar çabucak sonrasında Rus medyasında haberleştirildi.

Dezenformasyona karşı çalışmalar yürüten Mythos Labs kuruluşu ise çeşitli toplumsal medya hesaplarında Rus yanlısı propagandanın Kasım ayında önemli oranda artış gösterdiğini, Twitter’da Kasım ayı boyunca Ukrayna hakkında günde ortalama 213 sefer paylaşım yapıldığını kaydetti.

Araştırmacılar, Ocak 2022’de Rusya’nın toplumsal medyada manipülasyon gayeli oldukcaça paylaşım yaptığını da söylüyor. Hatta Rus çıkarlarını desteklemek için kullanılan yollardan bir tanesi ise Rusya’nın duruşuyla eşleşen Batılı görüşlerin kullanılması…

“Şu an savaş devam ederken bile bilgi kirliliği devam ediyor” diyen Osman Demircan, “Gerçekliğini sorgulamadığımız ortamların ve şahısların görüş ve imajları saniyeler içerisinde binlerce kişi tarafınca paylaşılıyor. Bu paylaşım sayılarının etkileşim tetiklemeleriyle milyonlara çıkması bugün yanlış bilgiyi süratlice dağıtıyor. Bu durumun en acı tablosu; savaşın içerisinde hayatta kalmaya çalışan beşerler birilerinin göstermek istediği üzere görünüyor ” dedi.


‘YAPAY ZEKÂ DEVREYE GİRMELİ’

Savaşla ilgili toplumsal medyada bilgi kirliliği her geçen gün artsa da atılan somut bir adım çabucak hemen yok. Twitter ve Facebook üzere platformlar, bilgi kirliğini önlemek için resmi açıklama yapmadı fakat savaş içerikli paylaşımlarda daha hassas davranmaya başladı. Hatta paylaşılan biroldukça bilginin silindiğine dair bilgiler bir daha toplumsal medyada konuşuluyor. Bu durumda başrol bir daha toplumsal medya olunca akıllarda soru işaretlerini barındırıyor…

Osman Demircan, “Bu platformların şu an yapabilecekleri en kıymetli şey, yapay zekanın büsbütün devreye girmesi ve dezenformasyon içerikli paylaşımların fazlaca daha süratli tespit edilmesi” dedi ve ekledi:

“normal olarak öncesinde bot ve trol hesapların tespiti yapılmalı, bu hesaplar üzerinden başlatılan paylaşımlar içeriği ne olursa olsun yayılmadan ortadan kaldırılmalı. Teknik olarak imkânsız olmayan ve süratlice devreye alınabilecek bir tahlil bu. Öte yandan dezenformasyonun oluşturduğu sanal trafikler, gerçek hesaplar ve reklam yayın siyasetleri üzerinde izlenme ve etkileşim oranlarında olumlu tesir bırakması, bu usul bir engelleme servisini devreye almalarını da engelliyor olabilir.


BUNLARA DİKKAT!
‘Yanlış ve manipüle edilmiş bir bilgi ya da manzarayı retweet ettiğiniz vakit o paylaşımdan sorumlusunuz’


Pekala hâlâ bilgi kirliliğinin devam ettiği hatta oyundan bir kısmın savaşa ilişkin manzaralar olarak paylaşıldığı ortamda ne yapmak gerekiyor? Kullanıcılar nelere dikkat etmeli?

Osman Demircan, “Öncelikle gerçek Dünya’da da geçerli olan bilginin doğruluğunun teyit edilmesi kuralına uyulması gerekiyor” dedi. Demircan ayrıyeten “Bunun için toplumsal olarak toplumsal medya kullanım standartlarımızı büsbütün gözden geçirmeliyiz. Bu da farkındalığın arttırılması ile mümkün olabilir” biçiminde kelamlarına devam etti ve dikkat edilmesi gerekenlerle ilgili şu değerli ayrıntıları paylaştı:

Bir görüntü ya da fotoğraf bir epey kişi tarafınca paylaşılmış olsa bile yanlışsız olmayabilir. Bunun şuurunda olmak sahiden çok kıymetli. Hatta bir adım ötesinde yanlış bilgiyi paylaşanların, paylaşım yaptıkları platforma palavra ve aldatıcı bilgi paylaştığı ile ilgili şikâyette bulunmak, bu bilginin yayılmasının önüne geçecektir. Bir başka korunma formülü de körü körüne sadece izleyici ve takipçi kazanmak ismine bu ayrıntıları paylaşmamak.

En kıymetlisi ise bir manzara ya da görüntü yanlış ve aldatıcı bilgi içeriyorsa bunu paylaşmak kabahat teşkil etmekte. Hatta hesabınız çalındıysa ve sizin isminize yaptığı paylaşımlarda palavra ve yanlış bilgiler var ise hesabın sorumlusu hâlâ sizsiniz. Yani bir toplumsal medya hesabı oburunun eline geçtiğinde reddi toplumsal medya yapma hakkı bulunmuyor. İşlenen cürümden da sorumlu olunuyor.


INSTAGRAM ŞU AN DAHA TEHLİKELİ!
‘Ukrayna ve Rusya içerikleri yapan hesaplara dikkat edin’

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısından daha sonrasında milyonlarca takipçisi olan kimi Instagram hesapları, muhakkak hesapların içeriklerini paylaşmaya başladı. Hatta bu hesapların takip edilmesi halinde açıklamalar yapıldı. Aslında bu durum bireylerin hesaplarının ele geçirilmesine yönelik bir teşebbüs üzere duruyor… Osman Demircan da emelin bu olduğunu, bu niçinle şu an Instagram’ın bu hususta en tehlikeli platform olduğunun altını çizdi ve şu ayrıntıları paylaştı:

Son birkaç gündür kendini Ukraynalı gazeteci üzere göstererek istekler gönderen hesaplar var. Bunlar ileride bot ya da trol hesap olarak kullanılmak için gerçek takipçiler biriktiren ya da yanlış ayrıntıların gerçek isimler üzerinden yayılmasını sağlamak için oluşturulmuş hesaplar. bu vakitte gelen istekler uygunca incelenmeli…

– Oluşturulan bu üslup hesaplar toplumsal medya platformları tarafınca kapatılsa da gözden kaçan hesaplar çalışmaya devam edebilir. Yanlış ayrıntıları yaymayı da sürdürebilir. Hatta siz yalnızca o hesabı takip ediyorsunuz diye arkadaşlarınız o hesabın doğruluğuna kanaat getirerek paylaşımlara inanıp bu ayrıntıları paylaşabilir.

– Ayrıyeten bu biçimdesi hassas vakit içinderda ileti yolu ile gelen linkler mutlaka açılmamalı. Toplumsal medya platformlarının sağladıkları tüm güvenlik uygulamaları açılmalıdır. Bilhassa iki faktörlü doğrulamaların açık olması hesapların çalınmasını epey daha zorlaştırıyor. Şunu unutmamak gerekiyor, aslında toplumsal medya hesabınız çalınmıyor, arkadaş listeniz çalınıyor ve sizin ağzınızdan konuşarak arkadaşlarınız kandırılmaya çalışılıyor.