celikci
New member
Rusya’nın döviz cinsinden ödemelerini gerçekleştirmekte yaşadığı zorluklar, ülkenin temerrüde düşme riskini artırdı.
Bu aslında tam da Batılı ülkelerin yaptırımlarla gerçekleştirmek istedikleri amaçlardan biri.
ABD Hazinesi, bankaları üzerinden Rusya’nın dolar cinsi ödemelerini gerçekleştirmesini engelledi ki ülke borç yükümlülüklerini yerine getirmekte zorluk yaşasın.
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss, uyguladıkları eş güdümlü yaptırımlarla birlikte Rusya iktisadını Sovyetler devrine geri döndürmeyi amaçladıklarını söylemiş oldu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Sovyetlerin dağıldığı periyotta, 1998 yılında Rusya’nın temerrüde düştüğü ve sabit kur rejiminin terk edildiği mali krizin akabinde nazaranve gelmişti.
O devir Rusya iktisadı, dünyaya açılmaya başlamış, yıllardır kapalı olan ülkenin kapılarından kapitalizmin en büyük temsilcisi ABD’li şirketler girmeye başlamıştı.
Bugün ise tam aksisi yaşanıyor.
Dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olarak yıllardır global finansal sisteme entegre bir ülke olan Rusya’dan büyük şirketler tek tek uzaklaşıyor.
Pekala Rusya nitekim de ekonomik olarak Sovyetler devrine geri mi dönüyor? Şayet bu biçimde bunun ekonomik ve siyasi sonuçları ne olacak?
‘YAPTIRIMLARIN TESİRİ ABARTILABİLİYOR’
Pensilvanya Eyalet Üniversitesi’nin memleketler arası finans ve güç güvenliği merkezinin başında bulunan iktisat profesörü Barry W. Ickes, İngiltere Dışişleri Bakanı Truss’ın kelamlarını ‘abartılı’ buluyor.
“Rusya, merkezi planlamaya geri dönmüyor ve özel kesim hala işler bir biçimde. Rusya alışılmış ki yaptırımlar tarafınca yıpranıyor lakin bu Sovyet vaktine dönüş manasına gelmiyor” diyen Ickes’a nazaran Rusya’nın son senelerda yaşadığı ekonomik gelişmeyi kaybettiği ise yanlışsız.
İngiltere’deki Warwick Üniversitesi’nin iktisat kısmından Emeritus Profesör Mark Harrison’a bakılırsa de Rusya’nın Sovyetler’e dönmesi için Rusların gerçek gelirinin üçte biri oranında azalması gerek.
Zira Ruslar, 1990’lardan beri gelirlerini bu oranda artırmış durumda.
Harrison, Batı’nın uyguladığı yaptırımlarla Rusların bu oranda bir gelir kaybı yaşamasının mümkün olmadığını vurguluyor:
“Ekonomik yaptırımların tesiri kimi vakit epeyce abartılabiliyor. Beşerler şayet bir ülkeyi X’ten yoksun ederseniz X ile bağlı bütün aktifliklerin duracağını düşünüyor. Lakin sıklıkla gerçekleşen bu değil, zira yaptırımlardan etkilenenler arzı kısıtlanan malların ya da aktivitelerin muadilini bulmak için fazlaca uğraşıyor.”
‘DIŞ ŞOKLARA DAHA DAYANIKLI’
BBC Türkçe’ye konuşan Harrison’a göre bugün Rusya iktisadının Sovyet ekonomisindilk öncelikli farkı ülkenin epey daha güçlü olması.
Rusya iktisadının yapısı yıllar ortasında biroldukça farklı açıdan değişti.
Öncelikli olarak ülke geliri tarım ve imalattan petrol, gaz satışı ve hizmetlere döndü. Bugün bu kalemler Rusya GSYH’sinin yüzde 60’ını oluşturuyor.
beraberinde Rus iktisadı Sovyet periyodunda olduğundan epeyce daha dışa açık. İthalat ve ihracattan oluşan ticaretin toplamı, Sovyet ekonomisindeki kıymetinin iki katı.
“Batı’nın uyguladığı yaptırımların temeli de aslına bakarsan bu. İktisadın bu kadar açık olmadığı Sovyet devrinde bu yaptırımları uygulamanın bir manası olmazdı” diyen Harrison’a göre Rusya iktisadının Sovyet devrine bakılırsa en büyük avantajı merkezi bir iktisadı olmadığı için dış şoklara daha sağlam olması.
‘1930’LAR İKTİSADINA DÖNÜŞ OLMAYACAK’
Harvard Kennedy Okulu’ndan ekonomist Richard Parker, 1991’de yıkılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) son önderi Mihail Gorbaçov’dan bu yana Rusların “son derece acı verici ve berbat ekonomik iniş çıkışlar” yaşadığını vurguluyor.
“1990’lı yıllar bayağı bir Rus için o kadar vahimdi ki 10 yıl ortasında bir Rus erkeğinin ortalama hayat müddeti 3-4 yıl içinde düştü” diyen Parker’a göre o periyottan bu yana büyük bir ekonomik gelişme kaydedildi.
BBC Türkçe’ye konuşan Parker, birden fazla Rus’un 1990’lardaki makus şartları bu biçimdesine bilakis çeviren Putin’den diğer bir başkan görmediğini vurguluyor.
Hükümetin kimi eserleri karneye bağlamak, arz kısıntısıyla ve enflasyonla gayrette meblağları manipüle etmek üzere uygulamaları hayata geçirse bile Rusya’nın “savaştaki bir Batı ülkesi üzere görüneceğini; 1930’lardaki Stalin devrinin iktisadına geri dönmeyeceğini” düşünüyor.
MERKEZİ İDARE İLE İKTİSATTA VERİMSİZLİKLER
69 yıl boyunca süren Sovyetler Birliği’nin iktisadını periyotlarına ayırmadan, tek bir kalemde ele almak güç. Lakin üretimin tek bir merkezden yönetildiğini ve piyasa iktisadının bulunmadığını söylemek mümkün.
Dünyanın en büyük ikinci iktisadı olan Sovyetler, 1928 ve 1970 yılları içinde tarımda istihdam edilen epey sayıda kişinin endüstriye kaydırılmasıyla fazlaca süratli bir biçimde büyüdü.
1928-1940 yılları içinde yıllık büyüme ortalama olarak yüzde 5,8; 1950-1960 içinde yüzde 5,2 oldu.
1940 ve 1950 içinde yüzde 2,2’lik bir taban görüldü.
Tek bir merkezden yönetilmesi, ekonomik aktivitenin ölçümlenmesini zorlaştırarak verimsizliklerin ortaya çıkmasına niye oldu.
Merkezi planlama yüzünden neyin ne kadar üretilmesi gerektiğine alandan alınan bilgilerle karar verilmediği için birden fazla vakit Batı’nın eleştirdiği kıtlıklar ve kimi mamüllerin bulunamaması durumları ortaya çıktı.
1970 yılından daha sonra ise Soğuk Savaş periyodunda araştırma ve geliştirme kaynaklarının sivil alandaki yeniliklerden askeriyeye kaydırılması, büyümenin azalmasındaki en kıymetli sebeplerden biri oldu.
Yüksek bir süratte endüstrileşme ve kentleşmenin gerçekleşmesinin akabinde Sovyetler, Batı ile rekabet etmekte zorlanmaya ve Batı’nın daima geliştirdiği teknolojileri üretmekte zorluk çekmeye başladı.
Büyümenin 1970 ve 1975 içinde yüzde 3,7’ye, 1975 ve 1980 içinde yüzde 2,6’ya düşmesi, Sovyet başkanlarının de ekonomik gelişimin yavaşladığını fark etmesine yol açtı.
Gorbaçov’un 1980’li senelerda hayata geçirdiği perestroyka ismi verilen ıslahatlarla sosyalist fikirler sürdürülürken iktisadın merkezileştirilmesine son vermek ve ülkeyi yabancı ticarete açmak amaçlandı.
Evvelki hiyerarşik ekonomik yapının bilakis özel işletmelere müsaade verildi. birebir vakitte toplumsal ömrün da dışarıya açılması yavaş yavaş Sovyetler’in 1991’de dağılmasına yol açtı.
Bu senelerda iktisat önemli bir biçimde daraldı.
RUBLE TOPARLADI
1 Haziran 1990’da Atlantic mecmuasına “Çöken Sovyet iktisadının arasından” başlıklı hayli uzun bir makale yazan Richard Parker, bugün Rusya’nın Gorbaçov’un yıkmaya çalıştığı merkezi bir ekonomik sisteme dönmeyeceğini vurguluyor.
Öteki yandan Rusya Merkez Bankası ve Rus hükümeti, rublenin çöküşünün önüne geçmek için döviz alışını kısıtlayan bir dizi tedbir aldı.
Bunun yardımıyla de yaptırım uygulanan bir ülke bulunmasına karşın Rusya’nın para ünitesi ruble, savaş öncesi düzeylerine geri döndü.
Parker’a nazaran rublenin savaşın başlamasının çabucak akabinde düştüğü düzeylerden yeniden yükselmesi, Rus iktisadının bugünkü yapısına dair kıymetli bir gösterge:
“Büyük petrol şirketleri üzere oligopolistik dev şirketlerin altındaki ekonomik yapı, kendine has bir piyasa iktisadına işaret ediyor. Ben bundan bir geri dönüş olacağını düşünmüyorum.”
‘FİNANSAL ORDULARLA SAVAŞ’
Ekonomistlere göre yatırımların etkisinin ne olacağını şimdiden görmek sıkıntı.
Diplomatik müzakerelerin nereye evrileceğini ve Putin’in nerede duracağını kestirmenin imkansız olmasının yanı sıra yaptırımların izini sürmek de kolay değil.
Öbür yandan Rusya yaptırımlarla global ekonomik sistemden dışlanmış üzere gözükse de ticaret ortağı olarak Batı’nın yerine Çin, Hindistan ya da Pakistan üzere öteki ülkelerin gelmesine kesin gözüyle bakılıyor.
Bu yüzden yaptırımların siyasi etkisinin ne olacağını da kestirmek sıkıntı.
Warwick Üniversitesi’nden Mark Harrison, “Bazı Ruslar ülkedeki ekonomik sıkıntıların kaynağını Putin olarak görse de bu şahısların azınlık olduğunu var iseyabiliriz. Birtakım oligarklar Putin’e geçmişte verdikleri takviyeden pişman olsa da diğer bir önderde daha uygun bir gelecek görmekte zorlanacaktır” diyor.
beraberinde yaptırımların ‘Rus kimliğine’ karşı olarak algılanmasının toplumu daha da birleştirebileceğinin altını çiziyor.
Bu yüzden ekonomist Harrison’a bakılırsa işgalin gidişatını savaş alanında yaşanacaklar belirleyecek.
Lakin 3d bir satranç oyununun ortasında olduğumuzu ve her atılımda yeni bir hesaplamanın yapıldığını söyleyen Richard Parker, sıra dışı ve çağdaş bir 21’inci yüzyıl savaşının ortasında olduğumuzu düşünüyor:
“Benim kuşağım ve ondan evvelki kuşak savaşın cephede, uçaklarla ve gemilerle yapıldığını düşünürdü.
“Şimdi de savaşın füzelerle sürdürüldüğünü söylemek mümkün, lakin asıl operasyon askeri ordularla değil, Wall Street’te, Londra’da ve siber alanda finansal ordularla düzenleniyor.”
Bu aslında tam da Batılı ülkelerin yaptırımlarla gerçekleştirmek istedikleri amaçlardan biri.
ABD Hazinesi, bankaları üzerinden Rusya’nın dolar cinsi ödemelerini gerçekleştirmesini engelledi ki ülke borç yükümlülüklerini yerine getirmekte zorluk yaşasın.
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss, uyguladıkları eş güdümlü yaptırımlarla birlikte Rusya iktisadını Sovyetler devrine geri döndürmeyi amaçladıklarını söylemiş oldu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Sovyetlerin dağıldığı periyotta, 1998 yılında Rusya’nın temerrüde düştüğü ve sabit kur rejiminin terk edildiği mali krizin akabinde nazaranve gelmişti.
O devir Rusya iktisadı, dünyaya açılmaya başlamış, yıllardır kapalı olan ülkenin kapılarından kapitalizmin en büyük temsilcisi ABD’li şirketler girmeye başlamıştı.
Bugün ise tam aksisi yaşanıyor.
Dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olarak yıllardır global finansal sisteme entegre bir ülke olan Rusya’dan büyük şirketler tek tek uzaklaşıyor.
Pekala Rusya nitekim de ekonomik olarak Sovyetler devrine geri mi dönüyor? Şayet bu biçimde bunun ekonomik ve siyasi sonuçları ne olacak?
‘YAPTIRIMLARIN TESİRİ ABARTILABİLİYOR’
Pensilvanya Eyalet Üniversitesi’nin memleketler arası finans ve güç güvenliği merkezinin başında bulunan iktisat profesörü Barry W. Ickes, İngiltere Dışişleri Bakanı Truss’ın kelamlarını ‘abartılı’ buluyor.
“Rusya, merkezi planlamaya geri dönmüyor ve özel kesim hala işler bir biçimde. Rusya alışılmış ki yaptırımlar tarafınca yıpranıyor lakin bu Sovyet vaktine dönüş manasına gelmiyor” diyen Ickes’a nazaran Rusya’nın son senelerda yaşadığı ekonomik gelişmeyi kaybettiği ise yanlışsız.
İngiltere’deki Warwick Üniversitesi’nin iktisat kısmından Emeritus Profesör Mark Harrison’a bakılırsa de Rusya’nın Sovyetler’e dönmesi için Rusların gerçek gelirinin üçte biri oranında azalması gerek.
Zira Ruslar, 1990’lardan beri gelirlerini bu oranda artırmış durumda.
Harrison, Batı’nın uyguladığı yaptırımlarla Rusların bu oranda bir gelir kaybı yaşamasının mümkün olmadığını vurguluyor:
“Ekonomik yaptırımların tesiri kimi vakit epeyce abartılabiliyor. Beşerler şayet bir ülkeyi X’ten yoksun ederseniz X ile bağlı bütün aktifliklerin duracağını düşünüyor. Lakin sıklıkla gerçekleşen bu değil, zira yaptırımlardan etkilenenler arzı kısıtlanan malların ya da aktivitelerin muadilini bulmak için fazlaca uğraşıyor.”
‘DIŞ ŞOKLARA DAHA DAYANIKLI’
BBC Türkçe’ye konuşan Harrison’a göre bugün Rusya iktisadının Sovyet ekonomisindilk öncelikli farkı ülkenin epey daha güçlü olması.
Rusya iktisadının yapısı yıllar ortasında biroldukça farklı açıdan değişti.
Öncelikli olarak ülke geliri tarım ve imalattan petrol, gaz satışı ve hizmetlere döndü. Bugün bu kalemler Rusya GSYH’sinin yüzde 60’ını oluşturuyor.
beraberinde Rus iktisadı Sovyet periyodunda olduğundan epeyce daha dışa açık. İthalat ve ihracattan oluşan ticaretin toplamı, Sovyet ekonomisindeki kıymetinin iki katı.
“Batı’nın uyguladığı yaptırımların temeli de aslına bakarsan bu. İktisadın bu kadar açık olmadığı Sovyet devrinde bu yaptırımları uygulamanın bir manası olmazdı” diyen Harrison’a göre Rusya iktisadının Sovyet devrine bakılırsa en büyük avantajı merkezi bir iktisadı olmadığı için dış şoklara daha sağlam olması.
‘1930’LAR İKTİSADINA DÖNÜŞ OLMAYACAK’
Harvard Kennedy Okulu’ndan ekonomist Richard Parker, 1991’de yıkılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) son önderi Mihail Gorbaçov’dan bu yana Rusların “son derece acı verici ve berbat ekonomik iniş çıkışlar” yaşadığını vurguluyor.
“1990’lı yıllar bayağı bir Rus için o kadar vahimdi ki 10 yıl ortasında bir Rus erkeğinin ortalama hayat müddeti 3-4 yıl içinde düştü” diyen Parker’a göre o periyottan bu yana büyük bir ekonomik gelişme kaydedildi.
BBC Türkçe’ye konuşan Parker, birden fazla Rus’un 1990’lardaki makus şartları bu biçimdesine bilakis çeviren Putin’den diğer bir başkan görmediğini vurguluyor.
Hükümetin kimi eserleri karneye bağlamak, arz kısıntısıyla ve enflasyonla gayrette meblağları manipüle etmek üzere uygulamaları hayata geçirse bile Rusya’nın “savaştaki bir Batı ülkesi üzere görüneceğini; 1930’lardaki Stalin devrinin iktisadına geri dönmeyeceğini” düşünüyor.
MERKEZİ İDARE İLE İKTİSATTA VERİMSİZLİKLER
69 yıl boyunca süren Sovyetler Birliği’nin iktisadını periyotlarına ayırmadan, tek bir kalemde ele almak güç. Lakin üretimin tek bir merkezden yönetildiğini ve piyasa iktisadının bulunmadığını söylemek mümkün.
Dünyanın en büyük ikinci iktisadı olan Sovyetler, 1928 ve 1970 yılları içinde tarımda istihdam edilen epey sayıda kişinin endüstriye kaydırılmasıyla fazlaca süratli bir biçimde büyüdü.
1928-1940 yılları içinde yıllık büyüme ortalama olarak yüzde 5,8; 1950-1960 içinde yüzde 5,2 oldu.
1940 ve 1950 içinde yüzde 2,2’lik bir taban görüldü.
Tek bir merkezden yönetilmesi, ekonomik aktivitenin ölçümlenmesini zorlaştırarak verimsizliklerin ortaya çıkmasına niye oldu.
Merkezi planlama yüzünden neyin ne kadar üretilmesi gerektiğine alandan alınan bilgilerle karar verilmediği için birden fazla vakit Batı’nın eleştirdiği kıtlıklar ve kimi mamüllerin bulunamaması durumları ortaya çıktı.
1970 yılından daha sonra ise Soğuk Savaş periyodunda araştırma ve geliştirme kaynaklarının sivil alandaki yeniliklerden askeriyeye kaydırılması, büyümenin azalmasındaki en kıymetli sebeplerden biri oldu.
Yüksek bir süratte endüstrileşme ve kentleşmenin gerçekleşmesinin akabinde Sovyetler, Batı ile rekabet etmekte zorlanmaya ve Batı’nın daima geliştirdiği teknolojileri üretmekte zorluk çekmeye başladı.
Büyümenin 1970 ve 1975 içinde yüzde 3,7’ye, 1975 ve 1980 içinde yüzde 2,6’ya düşmesi, Sovyet başkanlarının de ekonomik gelişimin yavaşladığını fark etmesine yol açtı.
Gorbaçov’un 1980’li senelerda hayata geçirdiği perestroyka ismi verilen ıslahatlarla sosyalist fikirler sürdürülürken iktisadın merkezileştirilmesine son vermek ve ülkeyi yabancı ticarete açmak amaçlandı.
Evvelki hiyerarşik ekonomik yapının bilakis özel işletmelere müsaade verildi. birebir vakitte toplumsal ömrün da dışarıya açılması yavaş yavaş Sovyetler’in 1991’de dağılmasına yol açtı.
Bu senelerda iktisat önemli bir biçimde daraldı.
RUBLE TOPARLADI
1 Haziran 1990’da Atlantic mecmuasına “Çöken Sovyet iktisadının arasından” başlıklı hayli uzun bir makale yazan Richard Parker, bugün Rusya’nın Gorbaçov’un yıkmaya çalıştığı merkezi bir ekonomik sisteme dönmeyeceğini vurguluyor.
Öteki yandan Rusya Merkez Bankası ve Rus hükümeti, rublenin çöküşünün önüne geçmek için döviz alışını kısıtlayan bir dizi tedbir aldı.
Bunun yardımıyla de yaptırım uygulanan bir ülke bulunmasına karşın Rusya’nın para ünitesi ruble, savaş öncesi düzeylerine geri döndü.
Parker’a nazaran rublenin savaşın başlamasının çabucak akabinde düştüğü düzeylerden yeniden yükselmesi, Rus iktisadının bugünkü yapısına dair kıymetli bir gösterge:
“Büyük petrol şirketleri üzere oligopolistik dev şirketlerin altındaki ekonomik yapı, kendine has bir piyasa iktisadına işaret ediyor. Ben bundan bir geri dönüş olacağını düşünmüyorum.”
‘FİNANSAL ORDULARLA SAVAŞ’
Ekonomistlere göre yatırımların etkisinin ne olacağını şimdiden görmek sıkıntı.
Diplomatik müzakerelerin nereye evrileceğini ve Putin’in nerede duracağını kestirmenin imkansız olmasının yanı sıra yaptırımların izini sürmek de kolay değil.
Öbür yandan Rusya yaptırımlarla global ekonomik sistemden dışlanmış üzere gözükse de ticaret ortağı olarak Batı’nın yerine Çin, Hindistan ya da Pakistan üzere öteki ülkelerin gelmesine kesin gözüyle bakılıyor.
Bu yüzden yaptırımların siyasi etkisinin ne olacağını da kestirmek sıkıntı.
Warwick Üniversitesi’nden Mark Harrison, “Bazı Ruslar ülkedeki ekonomik sıkıntıların kaynağını Putin olarak görse de bu şahısların azınlık olduğunu var iseyabiliriz. Birtakım oligarklar Putin’e geçmişte verdikleri takviyeden pişman olsa da diğer bir önderde daha uygun bir gelecek görmekte zorlanacaktır” diyor.
beraberinde yaptırımların ‘Rus kimliğine’ karşı olarak algılanmasının toplumu daha da birleştirebileceğinin altını çiziyor.
Bu yüzden ekonomist Harrison’a bakılırsa işgalin gidişatını savaş alanında yaşanacaklar belirleyecek.
Lakin 3d bir satranç oyununun ortasında olduğumuzu ve her atılımda yeni bir hesaplamanın yapıldığını söyleyen Richard Parker, sıra dışı ve çağdaş bir 21’inci yüzyıl savaşının ortasında olduğumuzu düşünüyor:
“Benim kuşağım ve ondan evvelki kuşak savaşın cephede, uçaklarla ve gemilerle yapıldığını düşünürdü.
“Şimdi de savaşın füzelerle sürdürüldüğünü söylemek mümkün, lakin asıl operasyon askeri ordularla değil, Wall Street’te, Londra’da ve siber alanda finansal ordularla düzenleniyor.”