celikci
New member
Elon Musk’ın makinelerle canlı beyinleri içinde bir arayüz kurma yani makineleri direkt beyin gücüyle yönetme maksadıyla araştırmalar yürüten şirketi Neuralink, 20 Ocak günü değişik bir iş ilanı yayınladı. birinci vakit içinderda Bloomberg ajansının haberleştirdiği bu ilanda, Neuralink’in bir klinik deneme yöneticisi aradığı belirtiliyordu.
İlanda kelam konusu kişinin “Neuralink’in birinci klinik deneme iştirakçileriyle çalışacağı” vurgulanıyordu. bu biçimde bir iş ilanının açılması, bugüne kadar maymunlar ve domuzlar üzerinde yürütülen Neuralink çalışmalarının artık insanları da kapsayacağı formunda yorumlandı.
2017’de kurulan Neuralink’in geliştirdiği aygıt, bozuk para büyüklüğünde. Bu aygıtın geçmişteki beyin-makine arayüzlerine kıyasla en büyük artısı direkt beyin dokusuna bağlanabilen epey ince ve esnek telleri. Çünkü eski kuşak aygıtların kullandığı sert iğnelerin beyin hücrelerine ziyan verdiği biliniyor.
Musk, aygıtların hafıza kaybından bağımlılığa biroldukca nörolojik sorunun tahlilinde kullanılabileceği konusunda argümanlı. Fakat aygıtın sıhhat bölümünde kullanılabilmesi için evvel ABD Besin ve İlaç Dairesi’nin (FDA) onayı gerekiyor. İş ilanına bakılırsa, klinik deneme koordinatörünün işi de bu onay sürecini yönetmek ve FDA’le ilgileri yönetmek olacak. Evvel az kişinin katılacağı küçük bir fizibilite çalışmasıyla aygıtın nasıl çalıştığına bakılacak. Daha evvel insanlarda kullanılmamış riskli bir aygıt kelam konusu olduğundan, yapılacak daha geniş kapsamlı denemeler için de FDA onayı gerekecek.
MUSK’IN YENİ GAYESİ 2022
Şirketin insan deneyleri için istekli toplamaya başlayıp başlamadığı çabucak hemen net değil. Lakin Musk, Aralık 2021’de yaptığı bir açıklamada, geliştirdikleri aygıtı insanların beyinlerine 2022 prestijiyle yerleştirmeyi hedeflediklerini söylemiş oldu. (Gerçi Musk daha evvel de bu mevzudaki maksatlarını 2020 olarak açıklamıştı, ötürüsıyla 2022’yi de bir mutlaklık olarak almamak gerekiyor.)
2022’ye yetişse de yetişmese de Neuralink’in çalışmalarına son süratle devam ettiği ortada. Ne var ki bu durum, bilim topluluğunda heyecan yarattığı kadar tasalara de yol açıyor. Neuralink’in gereğince denetlenmiyor olması ve aygıtın deney iştirakçileri üstündeki potansiyel tesirleri en büyük telaş alanları. Olağan buna bir de teknoloji ile insan beyninin bütünleşmesinin yaratacağı mümkün sonuçların çabucak hemen tam olarak anlaşılamamış olmasını da eklemek gerekiyor.
Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden tıp tarihi ve biyoetik uzmanı Dr. Karola Kreitmair, “Bu çeşit bir süratle gelişen teknolojinin varlığının büyük fotoğrafta yaratacağı sonuçların kamuoyunda gereğince tartışıldığını düşünmüyorum” dedi.
The Daily Beast’e konuşan Kreitmair, “Kâr peşinde koşan bir şirketle, insanlara yardım edebilmesini umduğum bu tıbbi müdahaleler içinde rahatsızlık verici bir evlilik olması beni endişelendiriyor” sözlerini kullandı.
Sıhhat haberleri alanında dünyanın en saygın yayınlarından biri olan Stat News’ün 25 Ağustos 2020 tarihindeki haberi, Neuralink’te perde ardında yaşananlara dair önemli tartışmalara yol açtı. Herkes Musk’ın “2020’de insanlarda denemelere başlıyoruz” kelamının devamında gelecekleri beklerken, Stat News’e konuşan birtakım eski Neuralink çalışanlarının anlattıkları hayli gürültü kopardı. Haberde dışarıdan bakıldığında hayli süratli çalışan bir teknoloji şirketi üzere görünen Neuralink’in aslında başka bilimsel araştırma şirketlerinden çok farklı olmadığı, tıpkı yavaşlık sorunlarının burada da geçerli olduğu anlatılıyordu. İsimlerinin açıklanmaması kaydıyla Stat News’e konuşan dört çalışan, şirketin kurulduğu 2017 yılından beri içerideki ortamı “kaotik” olarak tanımlıyordu. Musk’ın fazlaca kısa müddetlerde fazlaca fazla ilerleme kaydedilmesi beklentisi ortasında olduğu belirtilen haberde bilim insanlarınınbu makul olmayan beklentileri yönetmek zorunda olduğu belirtiliyordu. Haberde altı çizilen bir öteki değerli noktada da şirketin kuruluş kademesinde takımda bulunan 8 bilim insanından 5’inin Neuralink’ten ayrılmış olmasıydı. Neuralink’te çalışan makine mühendisleri ile nörobilimci akademisyenler içinde şirketin nasıl yönetim edilmesi gerektiği konusunda çatışmalar yaşandığını da söyleyen kaynaklar, bu çatışmalarda Musk’ın birden fazla vakit mühendislerden taraf olduğunu, bunun da bilim insanlarını kızdırdığını belirtiyordu.
YALNIZCA FELÇ TEDAVİSİYLE KALIR MI?
Üstte da dediğimiz üzere, Neuralink’in öncelikli gayesi fizikî engelliliğin yarattığı çeşitli kısıtlamaları ortadan kaldırmak. Örneğin felç niçiniyle kollarını kullanamayan bir kişinin beynine yerleştirilecek Neuralink aygıtıyla yalnızca beyin gücüyle bilgisayarlarını ve taşınabilir aygıtlarını kullanabilmesi hedefleniyor. Fakat Musk’ın ilerleyen etaplara dair hırsları epey daha büyük. Musk, 2019’da yaptığı bir açıklamada, insanların yapay zeka ile simbiyozunu sağlamayı ve bu biçimdece insanın makinenin gerisinde kalmasını önlemeyi istediğini anlatmıştı.
Uzmanlar ise başta klinik denemeler olmak üzere, Neuralink’in ilerleyişinin her basamağının korku sebebi olduğunu belirtiyor.
SUNY Upstate Tıp Üniversitesi Biyoetik ve Toplumsal Bilimler Merkezi öğretim üyesi Dr. L. Syd Johnson, “Bunlar epeyce niş eserler. Şayet nitekim yalnızca felçli bireyler için geliştirilmelerini konuşuyorsak, piyasa pek küçük, aygıtlar ise epey pahalı” dedi.
Johnson şu biçimde devam etti: “Eğer son maksat elde edilen beyin bilgilerini öteki aygıtlar için kullanmaksa ya da bu aygıtları diğer işlerde, misal Tesla’ları sürmekte kullanmaksa, bu biçimde piyasa epeyce lakin epey büyüyebilir. bu biçimde da insan deneylerine katılan tüm gönüllüler yani nitekim muhtaçlığı olan şahıslar, birilerinin para kazanması için sömürülmüş ve riskli araştırmalarda kullanılmış olur.”
ÇİPİ TAKMAK TAMAM, PEKALA YA ÇIKARMAK?
olağan olarak Neuralink’in hastalar için yeni bir tedavi formülü manasına geleceğine dair umutlarını lisana getiren bilim insanları ve akademisyenler de var. Fakat hepsi Musk’ın ve şirketinin çözmesi gereken birtakım ahlaki problemler olduğu noktasında hemfikir.
Diyelim ki klinik deneme iştirakçilerinden biri fikrini değiştirdi ve çalışmaya katılmaktan vazgeçti, ya da istenmeyen kimi komplikasyonlar geliştirdi. Bu durumda ne olacak? Penn State Üniversitesi’nde nöroetik dersleri veren Dr. Laura Cabrera, “Benim alanda gördüğüm kadarıyla aygıtları insanların bedenlerine yerleştirme konusunda çok yeterliyiz. Fakat bir şeyler zıt gittiğinde onları inançlı bir halde, beyne rastgele bir ziyan vermeden çıkaracak teknolojiye sahip değiliz” dedi.
Başka yandan Neuralink’in denemelerini denetleyecek şuranın işi ne kadar sıkı tutacağına dair de telaşlar olduğunu belirten Dr. Kreitmair, kurumsal kıymetlendirme konseylerinde çıkar çatışmaları yaşanmasının yaygın bir durum olduğunu söylemiş oldu ve ekledi: “Umarım Neuralink’in yüksek profilli bir çalışma olması, ince eleyip sık dokunmasını sağlayacaktır.”
Beyne yerleştirilen aygıt işte bu
KARŞILIKSIZ SORULAR
The Daily Beast’e konuşan akademisyenler öteki karşılıksız soruların da altını çiziyor: Olur da Neuralink iflas ederse, beyinlerine aygıt yerleştirilmiş hastaların durumu ne olacak? Kullanıcıların beyin aktivitesi datalarını denetim etme hakkı kime ilişkin? Şayet şirket satılırsa, bilhassa de yabancı bir şahsa satılırsa, bu dataya ne olacak? Beyne yerleştirilen aygıtlar ne kadar mühlet dayanacak? Denemeler başarılı olsa da olmasa da Neuralink başına aygıt yerleştirilmiş gönüllülerin aygıt güncellemelerini üstlenecek mi?
SUNY Upstate’ten Dr. Johnson ise Musk’ın kurduğu start-up’ın bilimsel yetkinliğinin beklentileri karşılayıp karşılayamayacağını sorgulayarak, “Eğer Neuralink geliştirilen aygıtın tedavi hedefli kullanılabileceğini ve engellilere yardım edilebileceğini tez ediyorsa, altından kalkamayacağı kelamlar veriyor demektir zira bunu yapabilmekten çabucak hemen epey uzaklar” sözlerini kullandı.
Uzmanlar, denemeler başarılı olsa bile hissettikleri huzursuzluğun ortadan kalkmayacağını, hatta tahminen de ikiye katlanacağını belirtiyor.
Dr. Kreitmair, “Bu teknoloji felç olmuş insanların hayatını değiştirme potansiyeline sahip. Fakat implantlar o gayeyle kullanılıp başarılı olursa bu süratle gelişen teknolojinin genel tüketicinin kullanmasına açılması için de bir iştah doğacaktır” dedi. Buna örnek olarak yalnızca beyin gücüyle e-postaları okumaktan otonom araçların yönetilmesine birfazlaca uygulama alanı sıralayan Dr. Kreitmair, “Ve bu fazlaca sayda etik korkuyu birlikteinde getiriyor” diye konuştu.
KORSANLAR BEYNİMİZİ HACK’LEYEBİLİR Mİ?
Georgetown Üniversitesi’nden Dr. James Giordano ise beyin implantlarının ticarileşmesinin bir “tıp turizmi pazarı” yaratacağını belirtti. Dünyanın bu teknolojiye erişmek için yarışır hale geleceğini tabir eden Dr. Giordano, bunun kontrollerin ve kalite denetiminin zayıflaması üzere riskler barındırdığını tabir etti.
Aygıtların hack’lenmesinin ya da çiplere virüs bulaşmasının hastaların istikrarını bozabileceğini, hatta daha makus sonuçlara varabileceğini söyleyen uzmanlar da var.
Duke Üniversitesi Hukuk Okulu’nda yeni teknolojiler konusunda uzman bir araştırmacı olan Dr. Nita Farahany, “Beynimiz özgürlüğümüzün son kalesi, mahremiyetimizi koruyabildiğimiz son yer” derken, Neuralink’in ilerleyişini “heyecan verici” bulduğunu belirtti.
Fakat Farahany, bu değişen teknolojinin daha ileri düzey ticari uygulamalarının şirketler, hükümetler ve “kötü aktörler” tarafınca istismar edilme riski taşıdığını da söylemiş oldu: “Neuralink üzere bir şirket insan denemelerine başlamaktan kelam ettiği noktada, dünyanın ‘bilişsel bağımsızlık’ üzere kavramları geliştirmeye başlamasının vaktinin fazlacatan geldiğini anlaması gerekir.”
Çünkü bu kavramlar artık bilimkurgunun alanında değil. Üstelik harika beyin teknolojisini geliştirmek için çalışan tek şirket de Neuralink değil. Synchron ve Neurable üzere startup’lar da bu bahiste değerli adımlar atıyor.
PARASI OLAN SÜPERBEYİN Mİ OLACAK?
Lakin North Carolina State Üniversitesi’nden nörodeğişen teknolojinin ve yapay zekanın etiği üzerine araştırmalar yürüten Veljko Dubljevic’e bakılırsa, Musk’ın şirketi biroldukca açıdan övgüyü hak etmekle bir arada “etik sıkıntılara gereğince ilgi göstermemekle” tanınıyor.
Şayet Musk vizyonunu hayata geçirip geliştirilen aygıtı geniş kitlelere ulaştırabilirse, bu defa de “Kim beynini bir süperbilgisayara dönüştürebilir?” temalı eşitlik tartışmalarının yolu açılacak. Lakin burada da Musk’ın vaatlerini yerine getirebileceği ön kabulüyle hareket etmemiz gerekiyor.
Penn State’ten Dr. Cabrera, “Bütün bu şirketler ve şirket sahipleri özünde şovmenlik yapıyorlar. bu biçimde abartılı argümanlar ortaya atıyorlar. Bence bu tehlikeli bir durum zira insanların kimi vakit duyduklarına körü körüne inandıklarını düşünüyorum” diye konuştu.
Bilhassa Musk’ın geçmişinde epey sayıda tartışma olduğunu hatırlatan Dr. Cabrera, “Bu durum bizi başka tezleri konusunda da endişelendiriyor. ötürüyla onun söylemiş olduği her şeye her vakit tereddütle yaklaşıyorum” dedi.
HAYVAN DENEMELERİYLE İLGİLİ ŞİKÂYETTE BULUNDULAR
Üstelik Neuralink’in çalışmalarıyla ilgili dertler yalnızca beşerler üstündeki denemelerle sonlu değil. Hayvan hakları savunucuları da Neuralink’i maksat tahtasına oturtmuş durumda. Geçtiğimiz günlerde Sorumlu Tıbbı Savunan Hekimler Komitesi isimli hayvan hakları örgütü, ABD Tarım Bakanlığı’na resmi bir şikâyette bulunarak, Neuralink ve California-Davis Üniversitesi (UC Davis) iş birliğinde yürütülen çalışmaların “Hayvan Refahı Maddesi’ni müthiş bir biçimde ihlal ettiğini” öne sürdü.
Komitenin şikâyet metninde Neuralink araştırmalarında kullanılan maymunların yaşadığı belirtilen sorunlar, implantlarla ilgili tasa uyandıran noktaların etik sorunlarla sonlu kalamayacağını gözler önüne seriyor.
Sorumlu Tıbbı Savunan Tabipler Komitesi, kendi internet sitesinde “insanların ve hayvanlarının hayatının bitkisel beslenmenin yanı sıra etik ve tesirli bilimsel araştırmalarla kurtarılmasına ve güzelleştirilmesine adanmış” bir aktivist topluluğu olarak tanımlanıyor.
Neuralink ile UC Davis içindeki iş birliği 2020 yılında bitmiş oldu. O tarihtilk evvel üniversitenin uzmanları Neuralink’e geliştirilen değişen teknolojinin makak maymunları üzerinde test edilmesi konusunda takviye veriyordu.
MUSK REDDETTİ
Hekimler Komitesi ismine bir açıklama yapan araştırma savunuculuğu koordinatörü Jeremy Beckham, Neuralink’in üstte izleyebileceğiniz ünlü “MindPong” görüntüsüne göndermeyle, “Bence Neuralink pazarlamada ve fazlaca seçici görüntüler çekmekte epey yetenekli. Lakin beyinlerine implant yerleştirilen o hayvanlar için bunun manasını düşündüğümüzde, gerçek o videolardakinden çok daha karanlık” diye konuştu.
Bu suçlamalarla ilgili The Daily Beast’e bir açıklama yapan Musk, Neuralink’in UC Davis’le olan çalışmalarının hudutlu olduğunu belirterek, “Neuralink hayvanlarımızın bakımı ismine elinden gelenin fazlasını yapmaktadır. Biz UC Davis’i ‘fonlamıyoruz’, orası bir devlet kurumu” sözlerini kullandı.
Lakin Neuralink ile üniversite içinde Eylül 2017’de imzalanan ve birinci etapta 796.000 dolarlık fon transferini önnazarann iştirak mukavelesinin hatırlatılması üzerine Musk, karşılığını, “UC Davis’te yürüttüğümüz bir çalışma yok, orası büsbütün hükümet tarafınca fonlanan bir kurum. Bize az sayıda makak maymunu sağlıyorlar, biz de onlara fazlaca âlâ bakıyoruz” biçiminde değiştirdi.
Musk ayrıyeten iki kurum içindeki iş birliğine dair eski haberlerin “kesinlikle yanlış olduğunu” belirtti.
2018 yılında teknoloji sitesi Gizmodo, Neuralink’in UC Davis’teki primat araştırmalarını fonladığını yazmıştı. Gizmodo’nun kamuya açık evraklara dayandırdığı haberinde üstte bahsi geçen 796.000 dolarlık muahedenin detaylarına yer verilmişti. Haberde Davis’in California eyaletindeki 3596 primattan 2530’una konut sahipliği yaptığı bunların birçoklarının rhesus makakları olduğu fakat üniversitenin elinde 100 kadar da titi maymunu olduğu belirtilmişti.
LAKİN ÜNİVERSİTE DOĞRULADI
Musk’ın kelam konusu haberin hangi kısmına karşı çıkmakta olduğu net değil. İki kurum içinde imzalanan mutabakat kapsamında üç kademeli bir plandan bahsediliyor. Planda UC Davis’in Neuralink’e sağlayacağı 14 maymundan 6 adedinin ameliyat daha sonrası öldürüleceği ve beyinlerinin incelemeye alınacağı da söz ediliyor.
UC Davis ismine açıklama yapan bir sözcü de iki kurumun iş birliğini doğruladı. The Daily Beast’e gönderdiği e-postada “UC Davis’in Neuralink’le bir araştırma paydaşlığı olmuş ve 2020’de sona ermiştir. Araştırmanın protokolleri üniversitemizin Kurumsal Hayvan Bakımı ve kullanması Komitesi tarafınca değerlendirilmiş ve onaylanmıştır” diyen sözcü şu biçimde devam etti: “Sorumluluğumuz altındaki hayvanlara mümkün olan en yeterli bakımı sağlamaya çalışıyoruz. Hayvan araştırmaları epeyce sıkı bir halde denetleniyor ve UC Davis tüm maddelere ve kurallara uyuyor.”
Hekimler Komitesi ise durumun bu biçimde olmadığını tez ediyor. Tarım Bakanlığı’na yazılan şikayetname metninde, Komite’nin geçen yıl UC Davis’e açtığı davanın kararında elde edilen 600 sayfadan fazla üniversite dokümanının incelenmesinden şu kararın elde edildiği belirtiliyor: “UC Davis’in Neuralink tarafınca fonlanan projesinde en az 23 makak maymunu kullanıldı. Bu maymunların birden fazla, tahminen de tamamı, yetersiz bakım ve yüksek düzeyde invazif implantlar niçiniyle epey büyük acılar çekti.”
UC Davis’in ünlü maymunlarından Dudley… 2006’da çekilen bu karelerde o sırada 25 yaşında olan Dudley bir hafıza deneyinde
MÜTHİŞ DETAYLAR VAR
Kimi hayvanların 10 farklı kraniyotomi ameliyatı geçirdiği, her gün beş saat sandalyelere bağlanıp sabit tutulduğu ve “öldürücü prosedürlere maruz bırakıldığı” da şikayetnamede yer alan ayrıntılar içinde.
Metinde en az bir maymunun “kafasına yerleştirilen implantın etrafındaki bölgede enfeksiyon oluşması kararı” uyutulduğu, bir diğer maymunun sıhhatinin da implantın yerleştirilmesinden kısa müddet daha sonra süratle bozulduğu söz ediliyor. Bu maymunun da uyutulduğu, akabinde yapılan nekropsi kararı “beyinde kanama” ve “yemek borusunda muhtemelen kusmaya bağlı akut ülserler bulunduğu” da şikayetnamede belirtiliyor.
Hekimler Komitesi, 10 Şubat’ta bu bulguların akabinde UC Davis’teki maymunların durumunu ortaya koyacak daha fazla evraka erişim sağlamak için tekrar dava açtıklarını duyurdu. (Neuralink bu davanın tarafı değil.) Komitenin avukatı Deborah Dubow Press, Neuralink’teki test şartlarını izlemeye devam etmenin epeyce güç olacağını zira UC Davis’in tersine buranın bir devlet kurumu olmadığını söylemiş oldu.
ABD Tarım Bakanlığı 2020’de biten iştirakle ilgili Neuralink ve UC Davis’i hatalı bulsa bile yasalar fazlaca ağır para cezaları öngörmüyor. Beckham, “Sistemimiz ortasında 10.000 dolar bile büyük bir ceza olarak kabul edilebilir. Bu para cezaları birden fazla vakit laboratuvarların maliyet bütçeleri içine dahil ediliyor” diye konuştu.
NEURALINK AÇIKLAMA YAPMAK ZORUNDA KALDI
Bu suçlamaların basına yansımasının akabinde, Neuralink açıklama yapmak zorunda kaldı. Şirketin internet sitesinde 17 Şubat tarihinde yayımlanan blog yazısında “son günlerde çıkan haberlere” karşılık verilerek, maymunların test süreçleri esnasında öldüğü doğrulandı lakin hayvanlara gaddarca davranılması üzere bir durum olmadığı belirtiliyor.
Yazıda, “Tüm yeni tıbbi aygıtlar ve tedaviler, insanlarda etik bir formda denenmedilk evvel hayvanlar üzerinde test edilmelidir” sözleri yer alıyor.
Tabipler Komitesi’nin açtığı ikinci davada, maymunlara gereğince veteriner bakımı sağlanmadığı, “BioGlue” ismi verilen onaylanmamış bir hususun maymunların beyinlerinin çeşitli kısımlarına ziyan vererek vefatlarına yol açtığı öne sürülüyor.
Neuralink’in blog yazısında ise, “FDA onaylı eser (BioGlue) kullanmasıyla ilgili bir cerrahi komplikasyon yaşandığı ve maymunun uyutulduğu vurgulanıyor.
İddianamede ayrıyeten UC Davis’in deneylerin fotoğraflarını ve görüntülerini yayınlamayı bu görsellerin bir özel şirket olan Neuralink’in malı olduğu nedeni öne sürülerek kamuoyuyla paylaşmayı reddettiği de yer alıyor.
Neuralink’in internet sitesinde yayımlanan yazıda ise şirketin “hayvanlarla mümkün olan en insani ve etik formda çalışmaya katiyetle kararlı olduğu” belirtiliyor. Metinde şu satırlar yer alıyor:
“Neuralink’in misyonunun merkezinde, yalnızca insanların konforu için hareket etme istikametindeki tipik stratejinin tersine, hayvanların muhtaçlıklarını önceleyen bir hayvan bakım programı tasarlamak yatmaktadır. Her hayvanın kullanması kapsamlı bir halde planlanmış ve bilimsel keşif ile hayvanların etik kullanması içindeki istikrar gözetilmiştir. İki hayvan, kıymetli histolojik bilgilerin elde edilmesi maksadıyla öncesinden planlanmış tarihlerde, altı hayvan da UC Davis’teki veteriner takımın tavsiyeleri doğrultusunda uyutulmuştur. Neuralink olarak hiç bir vakit hayvan refahının halihazırdaki standartlarından tatmin olmuyoruz. İnsanlığa bu kadar katkısı olan hayvanlar için daha fazlasını yapmak için daima kendimizi zorlayacağız.”
Yazıda ayrıyeten 2020’de şirket bünyesinde çiftlik hayvanları ve makaklar için 560 metrekarelik bir vivaryumun hayata geçirildiği de belirtiliyor.
The Daily Beast’in “Experts Are Ringing Alarms About Elon Musk’s Brain Implants” ve “Animal Rights Org Bares Teeth in Faceoff With Elon Musk Over Brain Research”, CNN Business’ın “Elon Musk’s Neuralink confirms monkeys died in project, denies animal cruelty claims”, The Verge’ün “Elon Musk’s Neuralink is hiring a clinical trial director”, Stat News’ün “As Elon Musk’s Neuralink prepares to draw back the curtain, ex-employees describe rushed timelines clashing with science’s slow pace”, Gizmodo’nun “Neuralink Is Funding Primate Research at the University of California” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.
İlanda kelam konusu kişinin “Neuralink’in birinci klinik deneme iştirakçileriyle çalışacağı” vurgulanıyordu. bu biçimde bir iş ilanının açılması, bugüne kadar maymunlar ve domuzlar üzerinde yürütülen Neuralink çalışmalarının artık insanları da kapsayacağı formunda yorumlandı.
2017’de kurulan Neuralink’in geliştirdiği aygıt, bozuk para büyüklüğünde. Bu aygıtın geçmişteki beyin-makine arayüzlerine kıyasla en büyük artısı direkt beyin dokusuna bağlanabilen epey ince ve esnek telleri. Çünkü eski kuşak aygıtların kullandığı sert iğnelerin beyin hücrelerine ziyan verdiği biliniyor.
Musk, aygıtların hafıza kaybından bağımlılığa biroldukca nörolojik sorunun tahlilinde kullanılabileceği konusunda argümanlı. Fakat aygıtın sıhhat bölümünde kullanılabilmesi için evvel ABD Besin ve İlaç Dairesi’nin (FDA) onayı gerekiyor. İş ilanına bakılırsa, klinik deneme koordinatörünün işi de bu onay sürecini yönetmek ve FDA’le ilgileri yönetmek olacak. Evvel az kişinin katılacağı küçük bir fizibilite çalışmasıyla aygıtın nasıl çalıştığına bakılacak. Daha evvel insanlarda kullanılmamış riskli bir aygıt kelam konusu olduğundan, yapılacak daha geniş kapsamlı denemeler için de FDA onayı gerekecek.
MUSK’IN YENİ GAYESİ 2022
Şirketin insan deneyleri için istekli toplamaya başlayıp başlamadığı çabucak hemen net değil. Lakin Musk, Aralık 2021’de yaptığı bir açıklamada, geliştirdikleri aygıtı insanların beyinlerine 2022 prestijiyle yerleştirmeyi hedeflediklerini söylemiş oldu. (Gerçi Musk daha evvel de bu mevzudaki maksatlarını 2020 olarak açıklamıştı, ötürüsıyla 2022’yi de bir mutlaklık olarak almamak gerekiyor.)
2022’ye yetişse de yetişmese de Neuralink’in çalışmalarına son süratle devam ettiği ortada. Ne var ki bu durum, bilim topluluğunda heyecan yarattığı kadar tasalara de yol açıyor. Neuralink’in gereğince denetlenmiyor olması ve aygıtın deney iştirakçileri üstündeki potansiyel tesirleri en büyük telaş alanları. Olağan buna bir de teknoloji ile insan beyninin bütünleşmesinin yaratacağı mümkün sonuçların çabucak hemen tam olarak anlaşılamamış olmasını da eklemek gerekiyor.
Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden tıp tarihi ve biyoetik uzmanı Dr. Karola Kreitmair, “Bu çeşit bir süratle gelişen teknolojinin varlığının büyük fotoğrafta yaratacağı sonuçların kamuoyunda gereğince tartışıldığını düşünmüyorum” dedi.
The Daily Beast’e konuşan Kreitmair, “Kâr peşinde koşan bir şirketle, insanlara yardım edebilmesini umduğum bu tıbbi müdahaleler içinde rahatsızlık verici bir evlilik olması beni endişelendiriyor” sözlerini kullandı.
Sıhhat haberleri alanında dünyanın en saygın yayınlarından biri olan Stat News’ün 25 Ağustos 2020 tarihindeki haberi, Neuralink’te perde ardında yaşananlara dair önemli tartışmalara yol açtı. Herkes Musk’ın “2020’de insanlarda denemelere başlıyoruz” kelamının devamında gelecekleri beklerken, Stat News’e konuşan birtakım eski Neuralink çalışanlarının anlattıkları hayli gürültü kopardı. Haberde dışarıdan bakıldığında hayli süratli çalışan bir teknoloji şirketi üzere görünen Neuralink’in aslında başka bilimsel araştırma şirketlerinden çok farklı olmadığı, tıpkı yavaşlık sorunlarının burada da geçerli olduğu anlatılıyordu. İsimlerinin açıklanmaması kaydıyla Stat News’e konuşan dört çalışan, şirketin kurulduğu 2017 yılından beri içerideki ortamı “kaotik” olarak tanımlıyordu. Musk’ın fazlaca kısa müddetlerde fazlaca fazla ilerleme kaydedilmesi beklentisi ortasında olduğu belirtilen haberde bilim insanlarınınbu makul olmayan beklentileri yönetmek zorunda olduğu belirtiliyordu. Haberde altı çizilen bir öteki değerli noktada da şirketin kuruluş kademesinde takımda bulunan 8 bilim insanından 5’inin Neuralink’ten ayrılmış olmasıydı. Neuralink’te çalışan makine mühendisleri ile nörobilimci akademisyenler içinde şirketin nasıl yönetim edilmesi gerektiği konusunda çatışmalar yaşandığını da söyleyen kaynaklar, bu çatışmalarda Musk’ın birden fazla vakit mühendislerden taraf olduğunu, bunun da bilim insanlarını kızdırdığını belirtiyordu.
YALNIZCA FELÇ TEDAVİSİYLE KALIR MI?
Üstte da dediğimiz üzere, Neuralink’in öncelikli gayesi fizikî engelliliğin yarattığı çeşitli kısıtlamaları ortadan kaldırmak. Örneğin felç niçiniyle kollarını kullanamayan bir kişinin beynine yerleştirilecek Neuralink aygıtıyla yalnızca beyin gücüyle bilgisayarlarını ve taşınabilir aygıtlarını kullanabilmesi hedefleniyor. Fakat Musk’ın ilerleyen etaplara dair hırsları epey daha büyük. Musk, 2019’da yaptığı bir açıklamada, insanların yapay zeka ile simbiyozunu sağlamayı ve bu biçimdece insanın makinenin gerisinde kalmasını önlemeyi istediğini anlatmıştı.
Uzmanlar ise başta klinik denemeler olmak üzere, Neuralink’in ilerleyişinin her basamağının korku sebebi olduğunu belirtiyor.
SUNY Upstate Tıp Üniversitesi Biyoetik ve Toplumsal Bilimler Merkezi öğretim üyesi Dr. L. Syd Johnson, “Bunlar epeyce niş eserler. Şayet nitekim yalnızca felçli bireyler için geliştirilmelerini konuşuyorsak, piyasa pek küçük, aygıtlar ise epey pahalı” dedi.
Johnson şu biçimde devam etti: “Eğer son maksat elde edilen beyin bilgilerini öteki aygıtlar için kullanmaksa ya da bu aygıtları diğer işlerde, misal Tesla’ları sürmekte kullanmaksa, bu biçimde piyasa epeyce lakin epey büyüyebilir. bu biçimde da insan deneylerine katılan tüm gönüllüler yani nitekim muhtaçlığı olan şahıslar, birilerinin para kazanması için sömürülmüş ve riskli araştırmalarda kullanılmış olur.”
ÇİPİ TAKMAK TAMAM, PEKALA YA ÇIKARMAK?
olağan olarak Neuralink’in hastalar için yeni bir tedavi formülü manasına geleceğine dair umutlarını lisana getiren bilim insanları ve akademisyenler de var. Fakat hepsi Musk’ın ve şirketinin çözmesi gereken birtakım ahlaki problemler olduğu noktasında hemfikir.
Diyelim ki klinik deneme iştirakçilerinden biri fikrini değiştirdi ve çalışmaya katılmaktan vazgeçti, ya da istenmeyen kimi komplikasyonlar geliştirdi. Bu durumda ne olacak? Penn State Üniversitesi’nde nöroetik dersleri veren Dr. Laura Cabrera, “Benim alanda gördüğüm kadarıyla aygıtları insanların bedenlerine yerleştirme konusunda çok yeterliyiz. Fakat bir şeyler zıt gittiğinde onları inançlı bir halde, beyne rastgele bir ziyan vermeden çıkaracak teknolojiye sahip değiliz” dedi.
Başka yandan Neuralink’in denemelerini denetleyecek şuranın işi ne kadar sıkı tutacağına dair de telaşlar olduğunu belirten Dr. Kreitmair, kurumsal kıymetlendirme konseylerinde çıkar çatışmaları yaşanmasının yaygın bir durum olduğunu söylemiş oldu ve ekledi: “Umarım Neuralink’in yüksek profilli bir çalışma olması, ince eleyip sık dokunmasını sağlayacaktır.”
Beyne yerleştirilen aygıt işte bu
KARŞILIKSIZ SORULAR
The Daily Beast’e konuşan akademisyenler öteki karşılıksız soruların da altını çiziyor: Olur da Neuralink iflas ederse, beyinlerine aygıt yerleştirilmiş hastaların durumu ne olacak? Kullanıcıların beyin aktivitesi datalarını denetim etme hakkı kime ilişkin? Şayet şirket satılırsa, bilhassa de yabancı bir şahsa satılırsa, bu dataya ne olacak? Beyne yerleştirilen aygıtlar ne kadar mühlet dayanacak? Denemeler başarılı olsa da olmasa da Neuralink başına aygıt yerleştirilmiş gönüllülerin aygıt güncellemelerini üstlenecek mi?
SUNY Upstate’ten Dr. Johnson ise Musk’ın kurduğu start-up’ın bilimsel yetkinliğinin beklentileri karşılayıp karşılayamayacağını sorgulayarak, “Eğer Neuralink geliştirilen aygıtın tedavi hedefli kullanılabileceğini ve engellilere yardım edilebileceğini tez ediyorsa, altından kalkamayacağı kelamlar veriyor demektir zira bunu yapabilmekten çabucak hemen epey uzaklar” sözlerini kullandı.
Uzmanlar, denemeler başarılı olsa bile hissettikleri huzursuzluğun ortadan kalkmayacağını, hatta tahminen de ikiye katlanacağını belirtiyor.
Dr. Kreitmair, “Bu teknoloji felç olmuş insanların hayatını değiştirme potansiyeline sahip. Fakat implantlar o gayeyle kullanılıp başarılı olursa bu süratle gelişen teknolojinin genel tüketicinin kullanmasına açılması için de bir iştah doğacaktır” dedi. Buna örnek olarak yalnızca beyin gücüyle e-postaları okumaktan otonom araçların yönetilmesine birfazlaca uygulama alanı sıralayan Dr. Kreitmair, “Ve bu fazlaca sayda etik korkuyu birlikteinde getiriyor” diye konuştu.
KORSANLAR BEYNİMİZİ HACK’LEYEBİLİR Mİ?
Georgetown Üniversitesi’nden Dr. James Giordano ise beyin implantlarının ticarileşmesinin bir “tıp turizmi pazarı” yaratacağını belirtti. Dünyanın bu teknolojiye erişmek için yarışır hale geleceğini tabir eden Dr. Giordano, bunun kontrollerin ve kalite denetiminin zayıflaması üzere riskler barındırdığını tabir etti.
Aygıtların hack’lenmesinin ya da çiplere virüs bulaşmasının hastaların istikrarını bozabileceğini, hatta daha makus sonuçlara varabileceğini söyleyen uzmanlar da var.
Duke Üniversitesi Hukuk Okulu’nda yeni teknolojiler konusunda uzman bir araştırmacı olan Dr. Nita Farahany, “Beynimiz özgürlüğümüzün son kalesi, mahremiyetimizi koruyabildiğimiz son yer” derken, Neuralink’in ilerleyişini “heyecan verici” bulduğunu belirtti.
Fakat Farahany, bu değişen teknolojinin daha ileri düzey ticari uygulamalarının şirketler, hükümetler ve “kötü aktörler” tarafınca istismar edilme riski taşıdığını da söylemiş oldu: “Neuralink üzere bir şirket insan denemelerine başlamaktan kelam ettiği noktada, dünyanın ‘bilişsel bağımsızlık’ üzere kavramları geliştirmeye başlamasının vaktinin fazlacatan geldiğini anlaması gerekir.”
Çünkü bu kavramlar artık bilimkurgunun alanında değil. Üstelik harika beyin teknolojisini geliştirmek için çalışan tek şirket de Neuralink değil. Synchron ve Neurable üzere startup’lar da bu bahiste değerli adımlar atıyor.
PARASI OLAN SÜPERBEYİN Mİ OLACAK?
Lakin North Carolina State Üniversitesi’nden nörodeğişen teknolojinin ve yapay zekanın etiği üzerine araştırmalar yürüten Veljko Dubljevic’e bakılırsa, Musk’ın şirketi biroldukca açıdan övgüyü hak etmekle bir arada “etik sıkıntılara gereğince ilgi göstermemekle” tanınıyor.
Şayet Musk vizyonunu hayata geçirip geliştirilen aygıtı geniş kitlelere ulaştırabilirse, bu defa de “Kim beynini bir süperbilgisayara dönüştürebilir?” temalı eşitlik tartışmalarının yolu açılacak. Lakin burada da Musk’ın vaatlerini yerine getirebileceği ön kabulüyle hareket etmemiz gerekiyor.
Penn State’ten Dr. Cabrera, “Bütün bu şirketler ve şirket sahipleri özünde şovmenlik yapıyorlar. bu biçimde abartılı argümanlar ortaya atıyorlar. Bence bu tehlikeli bir durum zira insanların kimi vakit duyduklarına körü körüne inandıklarını düşünüyorum” diye konuştu.
Bilhassa Musk’ın geçmişinde epey sayıda tartışma olduğunu hatırlatan Dr. Cabrera, “Bu durum bizi başka tezleri konusunda da endişelendiriyor. ötürüyla onun söylemiş olduği her şeye her vakit tereddütle yaklaşıyorum” dedi.
HAYVAN DENEMELERİYLE İLGİLİ ŞİKÂYETTE BULUNDULAR
Üstelik Neuralink’in çalışmalarıyla ilgili dertler yalnızca beşerler üstündeki denemelerle sonlu değil. Hayvan hakları savunucuları da Neuralink’i maksat tahtasına oturtmuş durumda. Geçtiğimiz günlerde Sorumlu Tıbbı Savunan Hekimler Komitesi isimli hayvan hakları örgütü, ABD Tarım Bakanlığı’na resmi bir şikâyette bulunarak, Neuralink ve California-Davis Üniversitesi (UC Davis) iş birliğinde yürütülen çalışmaların “Hayvan Refahı Maddesi’ni müthiş bir biçimde ihlal ettiğini” öne sürdü.
Komitenin şikâyet metninde Neuralink araştırmalarında kullanılan maymunların yaşadığı belirtilen sorunlar, implantlarla ilgili tasa uyandıran noktaların etik sorunlarla sonlu kalamayacağını gözler önüne seriyor.
Sorumlu Tıbbı Savunan Tabipler Komitesi, kendi internet sitesinde “insanların ve hayvanlarının hayatının bitkisel beslenmenin yanı sıra etik ve tesirli bilimsel araştırmalarla kurtarılmasına ve güzelleştirilmesine adanmış” bir aktivist topluluğu olarak tanımlanıyor.
Neuralink ile UC Davis içindeki iş birliği 2020 yılında bitmiş oldu. O tarihtilk evvel üniversitenin uzmanları Neuralink’e geliştirilen değişen teknolojinin makak maymunları üzerinde test edilmesi konusunda takviye veriyordu.
MUSK REDDETTİ
Hekimler Komitesi ismine bir açıklama yapan araştırma savunuculuğu koordinatörü Jeremy Beckham, Neuralink’in üstte izleyebileceğiniz ünlü “MindPong” görüntüsüne göndermeyle, “Bence Neuralink pazarlamada ve fazlaca seçici görüntüler çekmekte epey yetenekli. Lakin beyinlerine implant yerleştirilen o hayvanlar için bunun manasını düşündüğümüzde, gerçek o videolardakinden çok daha karanlık” diye konuştu.
Bu suçlamalarla ilgili The Daily Beast’e bir açıklama yapan Musk, Neuralink’in UC Davis’le olan çalışmalarının hudutlu olduğunu belirterek, “Neuralink hayvanlarımızın bakımı ismine elinden gelenin fazlasını yapmaktadır. Biz UC Davis’i ‘fonlamıyoruz’, orası bir devlet kurumu” sözlerini kullandı.
Lakin Neuralink ile üniversite içinde Eylül 2017’de imzalanan ve birinci etapta 796.000 dolarlık fon transferini önnazarann iştirak mukavelesinin hatırlatılması üzerine Musk, karşılığını, “UC Davis’te yürüttüğümüz bir çalışma yok, orası büsbütün hükümet tarafınca fonlanan bir kurum. Bize az sayıda makak maymunu sağlıyorlar, biz de onlara fazlaca âlâ bakıyoruz” biçiminde değiştirdi.
Musk ayrıyeten iki kurum içindeki iş birliğine dair eski haberlerin “kesinlikle yanlış olduğunu” belirtti.
2018 yılında teknoloji sitesi Gizmodo, Neuralink’in UC Davis’teki primat araştırmalarını fonladığını yazmıştı. Gizmodo’nun kamuya açık evraklara dayandırdığı haberinde üstte bahsi geçen 796.000 dolarlık muahedenin detaylarına yer verilmişti. Haberde Davis’in California eyaletindeki 3596 primattan 2530’una konut sahipliği yaptığı bunların birçoklarının rhesus makakları olduğu fakat üniversitenin elinde 100 kadar da titi maymunu olduğu belirtilmişti.
LAKİN ÜNİVERSİTE DOĞRULADI
Musk’ın kelam konusu haberin hangi kısmına karşı çıkmakta olduğu net değil. İki kurum içinde imzalanan mutabakat kapsamında üç kademeli bir plandan bahsediliyor. Planda UC Davis’in Neuralink’e sağlayacağı 14 maymundan 6 adedinin ameliyat daha sonrası öldürüleceği ve beyinlerinin incelemeye alınacağı da söz ediliyor.
UC Davis ismine açıklama yapan bir sözcü de iki kurumun iş birliğini doğruladı. The Daily Beast’e gönderdiği e-postada “UC Davis’in Neuralink’le bir araştırma paydaşlığı olmuş ve 2020’de sona ermiştir. Araştırmanın protokolleri üniversitemizin Kurumsal Hayvan Bakımı ve kullanması Komitesi tarafınca değerlendirilmiş ve onaylanmıştır” diyen sözcü şu biçimde devam etti: “Sorumluluğumuz altındaki hayvanlara mümkün olan en yeterli bakımı sağlamaya çalışıyoruz. Hayvan araştırmaları epeyce sıkı bir halde denetleniyor ve UC Davis tüm maddelere ve kurallara uyuyor.”
Hekimler Komitesi ise durumun bu biçimde olmadığını tez ediyor. Tarım Bakanlığı’na yazılan şikayetname metninde, Komite’nin geçen yıl UC Davis’e açtığı davanın kararında elde edilen 600 sayfadan fazla üniversite dokümanının incelenmesinden şu kararın elde edildiği belirtiliyor: “UC Davis’in Neuralink tarafınca fonlanan projesinde en az 23 makak maymunu kullanıldı. Bu maymunların birden fazla, tahminen de tamamı, yetersiz bakım ve yüksek düzeyde invazif implantlar niçiniyle epey büyük acılar çekti.”
UC Davis’in ünlü maymunlarından Dudley… 2006’da çekilen bu karelerde o sırada 25 yaşında olan Dudley bir hafıza deneyinde
MÜTHİŞ DETAYLAR VAR
Kimi hayvanların 10 farklı kraniyotomi ameliyatı geçirdiği, her gün beş saat sandalyelere bağlanıp sabit tutulduğu ve “öldürücü prosedürlere maruz bırakıldığı” da şikayetnamede yer alan ayrıntılar içinde.
Metinde en az bir maymunun “kafasına yerleştirilen implantın etrafındaki bölgede enfeksiyon oluşması kararı” uyutulduğu, bir diğer maymunun sıhhatinin da implantın yerleştirilmesinden kısa müddet daha sonra süratle bozulduğu söz ediliyor. Bu maymunun da uyutulduğu, akabinde yapılan nekropsi kararı “beyinde kanama” ve “yemek borusunda muhtemelen kusmaya bağlı akut ülserler bulunduğu” da şikayetnamede belirtiliyor.
Hekimler Komitesi, 10 Şubat’ta bu bulguların akabinde UC Davis’teki maymunların durumunu ortaya koyacak daha fazla evraka erişim sağlamak için tekrar dava açtıklarını duyurdu. (Neuralink bu davanın tarafı değil.) Komitenin avukatı Deborah Dubow Press, Neuralink’teki test şartlarını izlemeye devam etmenin epeyce güç olacağını zira UC Davis’in tersine buranın bir devlet kurumu olmadığını söylemiş oldu.
ABD Tarım Bakanlığı 2020’de biten iştirakle ilgili Neuralink ve UC Davis’i hatalı bulsa bile yasalar fazlaca ağır para cezaları öngörmüyor. Beckham, “Sistemimiz ortasında 10.000 dolar bile büyük bir ceza olarak kabul edilebilir. Bu para cezaları birden fazla vakit laboratuvarların maliyet bütçeleri içine dahil ediliyor” diye konuştu.
NEURALINK AÇIKLAMA YAPMAK ZORUNDA KALDI
Bu suçlamaların basına yansımasının akabinde, Neuralink açıklama yapmak zorunda kaldı. Şirketin internet sitesinde 17 Şubat tarihinde yayımlanan blog yazısında “son günlerde çıkan haberlere” karşılık verilerek, maymunların test süreçleri esnasında öldüğü doğrulandı lakin hayvanlara gaddarca davranılması üzere bir durum olmadığı belirtiliyor.
Yazıda, “Tüm yeni tıbbi aygıtlar ve tedaviler, insanlarda etik bir formda denenmedilk evvel hayvanlar üzerinde test edilmelidir” sözleri yer alıyor.
Tabipler Komitesi’nin açtığı ikinci davada, maymunlara gereğince veteriner bakımı sağlanmadığı, “BioGlue” ismi verilen onaylanmamış bir hususun maymunların beyinlerinin çeşitli kısımlarına ziyan vererek vefatlarına yol açtığı öne sürülüyor.
Neuralink’in blog yazısında ise, “FDA onaylı eser (BioGlue) kullanmasıyla ilgili bir cerrahi komplikasyon yaşandığı ve maymunun uyutulduğu vurgulanıyor.
İddianamede ayrıyeten UC Davis’in deneylerin fotoğraflarını ve görüntülerini yayınlamayı bu görsellerin bir özel şirket olan Neuralink’in malı olduğu nedeni öne sürülerek kamuoyuyla paylaşmayı reddettiği de yer alıyor.
Neuralink’in internet sitesinde yayımlanan yazıda ise şirketin “hayvanlarla mümkün olan en insani ve etik formda çalışmaya katiyetle kararlı olduğu” belirtiliyor. Metinde şu satırlar yer alıyor:
“Neuralink’in misyonunun merkezinde, yalnızca insanların konforu için hareket etme istikametindeki tipik stratejinin tersine, hayvanların muhtaçlıklarını önceleyen bir hayvan bakım programı tasarlamak yatmaktadır. Her hayvanın kullanması kapsamlı bir halde planlanmış ve bilimsel keşif ile hayvanların etik kullanması içindeki istikrar gözetilmiştir. İki hayvan, kıymetli histolojik bilgilerin elde edilmesi maksadıyla öncesinden planlanmış tarihlerde, altı hayvan da UC Davis’teki veteriner takımın tavsiyeleri doğrultusunda uyutulmuştur. Neuralink olarak hiç bir vakit hayvan refahının halihazırdaki standartlarından tatmin olmuyoruz. İnsanlığa bu kadar katkısı olan hayvanlar için daha fazlasını yapmak için daima kendimizi zorlayacağız.”
Yazıda ayrıyeten 2020’de şirket bünyesinde çiftlik hayvanları ve makaklar için 560 metrekarelik bir vivaryumun hayata geçirildiği de belirtiliyor.
The Daily Beast’in “Experts Are Ringing Alarms About Elon Musk’s Brain Implants” ve “Animal Rights Org Bares Teeth in Faceoff With Elon Musk Over Brain Research”, CNN Business’ın “Elon Musk’s Neuralink confirms monkeys died in project, denies animal cruelty claims”, The Verge’ün “Elon Musk’s Neuralink is hiring a clinical trial director”, Stat News’ün “As Elon Musk’s Neuralink prepares to draw back the curtain, ex-employees describe rushed timelines clashing with science’s slow pace”, Gizmodo’nun “Neuralink Is Funding Primate Research at the University of California” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.