Stokholm. Neredeyse tam 37 yıl önce, güney gökyüzünde yeni bir yıldız parladı: Samanyolu'nun uydu galaksisi olan Büyük Macellan Bulutu'nda süpernova olarak devasa bir yıldız patladı. Şimdi, uluslararası bir araştırma ekibi uzun süredir devam eden bir şüpheyi ilk kez doğruladı: Bilim adamlarının “Science” dergisinde bildirdiği gibi, patlamada geride bir nötron yıldızı kaldı.
SN 1987A adı altında kaydedilen 24 Şubat 1987 süpernovası, gökbilimciler için bir şans eseridir. Bu sadece 400 yıl içinde Dünya gökyüzündeki en parlak yıldız patlaması değil, aynı zamanda 160.000 ışıkyılı ile bize en yakın olan yıldız patlamasıdır. Gözlemlenen diğer tüm süpernovalar milyonlarca, hatta milyarlarca ışıkyılı uzaklıktaki galaksilerde meydana geldi. Kısa mesafe, ilk kez böyle bir yıldız felaketini çevreleyen süreçlerin gerçek zamanlı olarak ayrıntılı olarak gözlemlenmesini mümkün kılıyor.
Nötrinolar kayıtlı
Ve SN 1987A'nın kısa mesafesi nedeniyle başka bir kozu daha var: süpernovanın gökyüzünde parlamasından bir gün önce, özel yer altı dedektörleri bir nötrino yağmuru kaydetti. Hayalet gibi temel parçacıklar maddeyle neredeyse hiç etkileşime girmiyor ve bu nedenle yalnızca devasa dedektörlerle tespit edilebiliyor.
:format(webp)/cloudfront-eu-central-1.images.arcpublishing.com/madsack/JKVQPBG3UFFSLN6GZYGDV7K5U4.jpeg)
23 Şubat 1987'deki patlamadan önceki yıldız (sağda) ve patlama sonrası (solda). Bu, süpernovanın parlaklığındaki muazzam artışı göstermektedir.
Kaynak: David Malin AAT
Ancak bu durumda önemli bir bilgi sağladılar: Patlama bir nötron yıldızı oluşturmuş olmalı. Bu nötron yıldızının kararlı olup olmadığı ya da saniyeden çok daha kısa bir sürede kara deliğe dönüşüp çökmediği henüz bilinmiyor.
Bir süpernova nasıl oluşur?
Süpernova sırasında, güneşimizin sekiz katından daha büyük kütleye sahip olan ve nükleer enerji kaynağını tüketen bir yıldız, dış katmanlarını uzaya fırlatır. Bununla birlikte, iç kısmı, kütlesine, bir nötron yıldızına veya bir kara deliğe bağlı olarak yoğun, kompakt bir nesneye dönüşür.
Bir nötron yıldızında madde mümkün olan maksimum yoğunluğa ulaşır; atom çekirdeğindeki herhangi bir yerdeki kadar yoğun bir şekilde paketlenmiştir. İğne başı büyüklüğünde bir nötron yıldızı parçası bir milyon ton madde içeriyor! Böyle bir nesnenin içindeki muazzam basınç, elektronları atom çekirdeğinin protonlarına doğru bastırır – yalnızca nötronlar kalır, bu yıldız cesetlerinin adı da buradan gelir.
Görünüm toz ve gaz nedeniyle engellendi
Protonlar nötronlara dönüştürüldüğünde hayalet nötrinolar yaratılır. Dolayısıyla SN 1987A tarafından üretilen nötrino yağmurunun tespiti, araştırmacılara orada bir nötron yıldızının oluştuğunu gösteriyor – en azından şimdilik.
Ancak şu ana kadar tüm çabalara rağmen patlamanın olduğu yerde bir nötron yıldızı tespit edilemedi. Çünkü doğrudan görüş gaz ve toz yani patlama esnasında dışarı atılan malzeme tarafından engellenmektedir. Ancak Stockholm Üniversitesi'nden Claes Fransson ve ekibi, kızılötesi aralıkta gözlem yapan James Webb uzay teleskobunu kullanarak bu perdeyi delmeyi başardı.
Nötron yıldızının varlığı
Ekip, patlamanın hemen yakınında kükürt ve argon maddelerinin parlayan iyonlarına rastladı. İyonlar, elektronları güçlü radyasyonla uzaklaştırılan atomlardır. Bilim adamları orada yeterli miktarda yüksek enerjili radyasyonun olması gerektiği sonucuna vardı.
:format(webp)/cloudfront-eu-central-1.images.arcpublishing.com/madsack/VXPDWFGC4ZE35GUYV7Y44W6DHE.gif)
Güneş sisteminde dünya dışı yaşam: kim var?
İnsanlar Dünya'dan uzakta yaşam hakkında konuştuğunda genellikle UFO'lardan, akıllı uzaylılardan ve yıldızlararası yolculuktan bahsediyorlar. Ama belki de dünya dışı yaşam bize birçok insanın inandığından çok daha yakın. Bir sansasyonu tetiklemek için neden yalnızca birkaç hücre gerekiyor?
Ve bunun için iki olası açıklama buluyorlar: Radyasyon ya yaklaşık bir milyon derece sıcak olan bir nötron yıldızının yüzeyinden gelebilir ya da son derece hızlı dönen bir nötron yıldızı tarafından taşınan yüklü parçacıklardan gelebilir.
Fransson ve ekibi şu sonuca vardı: “Bu nedenle her iki açıklama da bir nötron yıldızının varlığını gerektiriyor.” Hangi senaryonun doğru olduğu ancak daha ileri gözlemlerle açıklığa kavuşturulabilir. Ancak sonuçta her iki sürecin bir birleşimi olması da mümkündür.
Haberler
SN 1987A adı altında kaydedilen 24 Şubat 1987 süpernovası, gökbilimciler için bir şans eseridir. Bu sadece 400 yıl içinde Dünya gökyüzündeki en parlak yıldız patlaması değil, aynı zamanda 160.000 ışıkyılı ile bize en yakın olan yıldız patlamasıdır. Gözlemlenen diğer tüm süpernovalar milyonlarca, hatta milyarlarca ışıkyılı uzaklıktaki galaksilerde meydana geldi. Kısa mesafe, ilk kez böyle bir yıldız felaketini çevreleyen süreçlerin gerçek zamanlı olarak ayrıntılı olarak gözlemlenmesini mümkün kılıyor.
Nötrinolar kayıtlı
Ve SN 1987A'nın kısa mesafesi nedeniyle başka bir kozu daha var: süpernovanın gökyüzünde parlamasından bir gün önce, özel yer altı dedektörleri bir nötrino yağmuru kaydetti. Hayalet gibi temel parçacıklar maddeyle neredeyse hiç etkileşime girmiyor ve bu nedenle yalnızca devasa dedektörlerle tespit edilebiliyor.
23 Şubat 1987'deki patlamadan önceki yıldız (sağda) ve patlama sonrası (solda). Bu, süpernovanın parlaklığındaki muazzam artışı göstermektedir.
Kaynak: David Malin AAT
Ancak bu durumda önemli bir bilgi sağladılar: Patlama bir nötron yıldızı oluşturmuş olmalı. Bu nötron yıldızının kararlı olup olmadığı ya da saniyeden çok daha kısa bir sürede kara deliğe dönüşüp çökmediği henüz bilinmiyor.
Bir süpernova nasıl oluşur?
Süpernova sırasında, güneşimizin sekiz katından daha büyük kütleye sahip olan ve nükleer enerji kaynağını tüketen bir yıldız, dış katmanlarını uzaya fırlatır. Bununla birlikte, iç kısmı, kütlesine, bir nötron yıldızına veya bir kara deliğe bağlı olarak yoğun, kompakt bir nesneye dönüşür.
Bir nötron yıldızında madde mümkün olan maksimum yoğunluğa ulaşır; atom çekirdeğindeki herhangi bir yerdeki kadar yoğun bir şekilde paketlenmiştir. İğne başı büyüklüğünde bir nötron yıldızı parçası bir milyon ton madde içeriyor! Böyle bir nesnenin içindeki muazzam basınç, elektronları atom çekirdeğinin protonlarına doğru bastırır – yalnızca nötronlar kalır, bu yıldız cesetlerinin adı da buradan gelir.
Görünüm toz ve gaz nedeniyle engellendi
Protonlar nötronlara dönüştürüldüğünde hayalet nötrinolar yaratılır. Dolayısıyla SN 1987A tarafından üretilen nötrino yağmurunun tespiti, araştırmacılara orada bir nötron yıldızının oluştuğunu gösteriyor – en azından şimdilik.
Ancak şu ana kadar tüm çabalara rağmen patlamanın olduğu yerde bir nötron yıldızı tespit edilemedi. Çünkü doğrudan görüş gaz ve toz yani patlama esnasında dışarı atılan malzeme tarafından engellenmektedir. Ancak Stockholm Üniversitesi'nden Claes Fransson ve ekibi, kızılötesi aralıkta gözlem yapan James Webb uzay teleskobunu kullanarak bu perdeyi delmeyi başardı.
Nötron yıldızının varlığı
Ekip, patlamanın hemen yakınında kükürt ve argon maddelerinin parlayan iyonlarına rastladı. İyonlar, elektronları güçlü radyasyonla uzaklaştırılan atomlardır. Bilim adamları orada yeterli miktarda yüksek enerjili radyasyonun olması gerektiği sonucuna vardı.
Güneş sisteminde dünya dışı yaşam: kim var?
İnsanlar Dünya'dan uzakta yaşam hakkında konuştuğunda genellikle UFO'lardan, akıllı uzaylılardan ve yıldızlararası yolculuktan bahsediyorlar. Ama belki de dünya dışı yaşam bize birçok insanın inandığından çok daha yakın. Bir sansasyonu tetiklemek için neden yalnızca birkaç hücre gerekiyor?
Ve bunun için iki olası açıklama buluyorlar: Radyasyon ya yaklaşık bir milyon derece sıcak olan bir nötron yıldızının yüzeyinden gelebilir ya da son derece hızlı dönen bir nötron yıldızı tarafından taşınan yüklü parçacıklardan gelebilir.
Fransson ve ekibi şu sonuca vardı: “Bu nedenle her iki açıklama da bir nötron yıldızının varlığını gerektiriyor.” Hangi senaryonun doğru olduğu ancak daha ileri gözlemlerle açıklığa kavuşturulabilir. Ancak sonuçta her iki sürecin bir birleşimi olması da mümkündür.
Haberler