celikci
New member
Kathy Seckler, ömrünü büsbütün değiştiren bir keşfe imza attığında çabucak hemen 16 yaşındaydı.
Bugün hâlâ fazlaca net hatırladığı üzere, takvimler 4 Eylül 1977 tarihini gösteriyordu. Bir arkadaşı Seckler’a “Sen benim bir tanıdığıma epeyce benziyorsun” demiş ve epey şahsi bir soru sormuştu: “Acaba evlatlık olabilir misin?”
Aslına nazaran, Seckler evlatlık olduğunu fazlaca küçük yaştan beri biliyordu. Bu gerçek, sevgi dolu bir ailede memnun bir hayat sürmesine pürüz olmamıştı.
O açıdan bir sorun yoktu yani lakin benzerlik kısmı baş karıştırıcıydı. Zira Lori Pritzl isimli o kız hakikaten de Seckler’a tıpatıp benziyordu. Üstelik ikisinin doğum tarihleri de birebirdi.
sonrasındasında Pritzl’ın ailesinin de birebir evlat edindirme ajansından hizmet aldığını öğrendi Seckler. Kızlar telefonda birkaç dakika konuştuktan daha sonra, arkadaşlarının şüphelendiği şeyin doğruluğundan emin oldular: Kathy Seckler ve Lori Prtizl ikizdi.
Tabii çabucak buluşmaya karar verdiler. Seckler ikizini birinci sefer gördüğünde gözyaşlarına hâkim olamadığını belirterek şunları söylemiş oldu:
“Lori’yi karşıdan karşıya geçerken gördüm. Yüzünde kocaman bir gülümseme vardı. daha sonra birbirimize sarıldık. İnanılmaz bir deneyimdi. Bir anda kendimi daha az yalnız hissetmeye başladım. Evlat edinilmiş bir çocuk olarak kendimi daima farklı hissetmiştim. Lori’yi görür görmez, ‘Vay canına’ dedim, ‘Burada bir yoldaşım var benim’.”
“AYNADA KENDİME BAKIYOR GİBİYDİM”
Kızların benzerlikleri yalnızca dış görünüşleriyle sonlu değildi. İkisi de sigara içiyordu mesela. İlgi alanları da hayli benzeriydi: Dans etmekten ve fotoğraf yapmaktan hoşlanıyorlardı. Üstelik ikisi de müziğe epey meraklıydı. Pritzl, “Aynada kendime bakıyormuşum üzere hissettim” diye özetledi birinci görüşmelerini.
Aslına nazaran bu gerçeği epey daha önce keşfetmiş olabilirlerdi. Çünkü Seckler ve Pritzl ailelerinin ortak tanıdıkları daha evvel kızların birbirine benzediğini belirten şeyler söylemişti. Fakat Prtizl bunlara kulak asmamıştı. Nihayetinde herkes kimi bazı birilerine benzetilmiyor muydu?
Ne var ki ikisi de New York doğumlu olan kızların yaşadıkları meskenlerin ortası yalnızca 24 kilometreydi ve ortak aile dostları vardı. Üstelik anne-babaları aşağı üst 10 yıldır başka ikizden haberdardı lakin bu gerçeği çocuklarından gizlemişlerdi.
Kathy Seckler ve Lori Pritzl
ONLAR ÜZERE KAÇ ÇOCUK VARDI
Birkaç yıl daha sonra ortaya bir öteki gerçek daha çıktı: Seckler ve Pritzl aslında çok tartışmalı bir bilimsel araştırmanın kesimleriydi. 1960’lı senelerda o periyodun en saygın evlat edindirme ajanslarından biri olan New York merkezli Louise Wise Services, ikizlerden ve üçüzlerden oluşan bir küme bebeği birbirlerinden ayırıp farklı ailelere evlatlık vermişti.
1960-1969 yılları içinde altı yeni doğmuş tek yumurta ikizi ile bir tek yumurta üçüzü bu türlü çeşitli Yahudi ailelerin yanlarına gönderilmişti. Seckler ve Pritzl da o tek yumurta ikizlerindendi.
Söz konusu bilimsel araştırma kapsamında psikologlar ve psikiyatrlar bizi biz yapan şeyin ne olduğunu bulmaya çalışıyordu. Bir öteki deyişle insanların karakterlerinin oluşumunda genlerinin mi yoksa etraflarının ve yetiştirme usullerinin mı baskın olduğu araştırılıyordu. Lakin bu merakın bedeli ağır oldu ve bu bedeli ne yazık ki kardeşlerinden ayrılan ikizler ve üçüzler ödedi.
“KARDEŞ OLMAKTAN BİLE YOKSUN BIRAKILMIŞTIK”
Temmuz ayı sonlarında BBC’de yayınlanan “Split at Birth” belgeseli bu araştırmayı ve müthiş sonuçlarını bir sefer daha gündeme taşıdı. Kanalın deneyimli bilim editörü Melissa Hogenboom, belgesel kapsamında birbirlerinden ayrılan tek yumurta ikizleri ve çift yumurta ikizlerinin yanı sıra araştırmayı yürüten bilim insanlarıyla konuştu, “niçin ikizler hâlâ bu deneydeki rollerini sorguluyor?” sorusuna cevap aradı.
Seckler, Hogenboom’a yaptığı açıklamada, “İkiz olmaktan geçtim, kardeş olmaktan bile yoksun bırakılmıştık” dedi ve ekledi:
“Evlat edinilmiş bir çocuk olmak esasen sordu. Fakat ikiz olmaktan, bir kız kardeşe sahip olmaktan ve ikizlikten yoksun bırakılmak berbat bir şeydi.”
DÜNYA ONLARDAN 1980’DE HABERDAR OLDU
Deliberately Divided (Kasten Ayrılmış) kitabının müellifi Nancy Segal, yıllarını New York Çocuk Gelişim Merkezi İkiz Araştırması kapsamındaki deneklerin ve araştırmaya bir biçimde dahil olmuş her insanın izini sürmeye adamış bir genetikçi ve ikiz uzmanı. Segal, BBC’ye yaptığı açıklamada “1960’lı senelerda Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş herkes bugün ‘Acaba benim de bir ikizim var mı?’ diye düşünme hakkına sahip” sözlerini kullandı.
Bu araştırma kapsamında ayrılan çocukların kıssaları birinci kere 1980 yılında gün ışığına çıktı. O devirde 19 yaşında olan Robert Shafran, Eddy Galland ve David Kellman, tesadüf yapıtı tek yumurta üçüzü olduklarını öğrenmişti. Kardeşlerin buluşması yalnızca ABD’de değil, tüm dünyada günlerce konuşulmuş, manşetleri süslemişti. Üçüzlerden kısa mühlet daha sonra daha bebekken ayrılan diğer çoğul doğumlar da olduğu ortaya çıkmıştı.
Soldan sağa Robert Shafran, Eddy Galland ve David Kellman özetlemek gerekirse “Neubauer Üçüzleri” olarak ün kazanmıştı
ÇOĞUL DOĞUMLAR niye BU KADAR İLGİ ÇEKİYOR?
İkizlerin öyküleri uzun vakittir insanlığın hayal gücünü meşgul ediyor. Örneğin ikizlerin yolda yürürken hiç tanımadıkları beşerler tarafınca durdurulup ortalarındaki özel bağa dair soru yağmuruna tutulması epey yaygın bir durum. (Seckler bugün hâlâ “Benim bir ikizim var” dediğinde bu çeşit sorulara maruz kaldığını söylemiş oldu.)
Araştırmacılar için ise ikizler genlerimiz ve yaşadığım etraf içindeki karmaşık ilgiyi anlamaya dair pek eşsiz fırsatlar sunuyor. Zira farklı ailelerde büyüyen tek yumurta ikizleri ortak genlerle farklı ortamlarda yetişiyor. ötürüsıyla bu bireyler içindeki kıymetli ortak noktalar genleriyle açıklanabilir hale geliyor. Örneğin zekâ seviyesi, uzunluk uzunluğu, kilo üzere özelliklerin büyük oranda genler tarafınca belirlendiği anlaşıldı. Bu üzere bulgular birden fazla vakit başka yetiştirilmiş ikizler üzerinde yapılan eski çalışmalarda elde edilen bilgilerin değerlendirilmesiyle ortaya çıktı. (Ne var ki genlerle yetiştirme üslubu içindeki ilginin bu kadar sıradan olmayabileceğini ortaya koyan aktüel çalışmalar da mevcut.)
Segal, “Burada elde ettiğimiz en kıymetli bulgu, düşündüğümüzden epey daha fazla davranışın bir genetik ögesinin bulunması. Genetik her şey demek değil lakin bir insanın başkasından farkını büyük oranda açıklayabiliyor” diye özetledi bu durumu.
BÜYÜRKEN GÜNBEGÜN TAKİP EDİLECEKERDİ
Ayrı büyüyen tek yumurta ikizleri birçok örnekte birbirlerinin varlığını fakat yıllar daha sonra öğreniyor. ötürüsıyla bu çalışmalardan elde edilen iç görüler de fakat geriye dönük olabiliyor. Olaylar ender olduğundan, bilim insanlarının üzerinde çalışabilecekleri bilgi de sonlu kalıyor.
Louise Wise Services’la birlikte çalışan psikolog ve psikiyatrlar bu sorunu çözmeyi başardıklarına inanıyorlardı. Çok sayıda tek yumurta ikizini ve üçüzünü doğumdan itibaren izleyebilecekler, gelişimlerini gün gün takip edebileceklerdi. Araştırmanın altında yatan mantık buydu.
Evlat edindirme ajansının psikiyatri danışmanı Viola Bernard, ikizlerin ayrılmasını bir biçimde mazur göstermeyi başarmıştı. Çocukların birebir meskende olup ebeveynlerinin ilgisini çekebilmek için birbirleriyle rekabet etmek zorunda kalmayacaklarını ve kendi kimliklerini daha kolay oluşturacaklarını belirtiyordu.
Bernard, bu görüşün periyodun kabul goren araştırmaları tarafınca da desteklendiğini öne sürüyordu lakin Segal, “Size tüm içtenliğimle şunu söyleyebilirim: Çocuk gelişim literatüründe bu biçimde bir çalışma bulunmuyor. hiç bir vakit bir araştırmaya referans verilmemiş” tabirlerini kullandı.
ARAŞTIRMAYA KATILMAYANA ÇOCUK VERMİYORLARDI
Bernard’ın çalışmadaki ortağı, New York Yahudi Vasiler Konseyi Çocuk Gelişim Merkezi’nde araştırmacı olan Peter Neubauer’di. Neubauer uzunca bir müddetdir ayrılmış ikizler üzerine bir çalışma yapmak istiyordu.
Sonuç olarak bebekler o güne kadar hiç görülmemiş bir halde birbirlerinden ayrıldı. Evlat edinen ailelere çocuklarının ikizleri ya da üçüzleri olduğu söylenmedi. Ailelerin bildiği tek şey çocuk gelişimi temalı bir araştırmanın modülü olduklarıydı. Segal, “Bu çalışmayı katılmayı ve araştırmacıların tertipli aralıklarla meskenlerine gelmesini reddettikleri takdirde o çocuğu evlat edinemeyecekleri ortadaydı” diye konuştu.
İkizlere yaşlarına uygun bakılırsavler veriliyor, zekâları ve karakter özellikleri ölçülüyordu. Çocuklar bu bakılırsavleri yaparken fotoğraflanıyor ve kameraya çekiliyordu.
Seckler, araştırmacılar konutlarına geldiğinde ne kadar utandığını bugün hâlâ hatırladığını söylemiş oldu ve ekledi: “Annem üniversitede psikoloji okuduğu ve çocuk gelişim araştırmalarının değerini bildiği için kabul etmişti. Fakat bunun bir ikiz araştırması olduğu gerçeği onlara söylenmemişti.”
seneler daha sonra gerçeği öğrenen ikizler kendisi de Holokost’tan kurtulmuş Yahudi bir bilim insanı olan Peter B. Neubauer’in tasarladığı araştırmayı Nazi formlarıyla kıyaslayan açıklamalar yapmıştı.
seneler daha sonra gerçeği öğrenen ikizler kendisi de Holokost’tan kurtulmuş Yahudi bir bilim insanı olan Peter B. Neubauer’in tasarladığı araştırmayı Nazi formlarıyla kıyaslayan açıklamalar yapmıştı.
DAMAK TADI BİLE GENETİK OLABİLİR Mİ?
Deney daha kurgulandığı kademeden itibaren problemliydi. Bir yüksek lisans öğrencisiyken kısa müddet araştırmada rol almış olan Lawrence Perlman’ın çocukları konutlarında ziyaret ettiğinde şahit olduğu şeyler inanılacak üzere değildi.
Çocuklara testler veren ve görüntülerini çeken Perlman, BBC’ye yaptığı açıklamada ayrılmış ikizlerin benzerliklerinin kendisini şaşırttığını belirterek, “Sadece fizikî imgeleri değil, tüm kişilikleri benziyordu. Genetik tesirlerin hayli kuvvetli olduğu benim için fazlaca açıktı” dedi.
Perlman, “Örneğin ketçabı epey seven ikizler vardı. Birinin annesi bu durumu memnuniyetle karşılıyordu, öbürü ise ziyadesiyle hudut bozucu buluyordu” diye konuştu.
Çocukların evlatlık verileceği aileler de fazlaca dikkatle seçilmişti. Ebeveynlerin yaşları, sosyoekonomik statüleri, eğitim durumları, dine bakışları ve öbür çocukları değerli belirleyici faktörlerdi. Perlman, “Hepsinin bir daha Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş birer ablası ya da ağabeyi vardı. Ebeveynleri evlat edinme şartlarına ikna etmek için kullanılan çengel de buydu” diye özetledi durumu. Segal da bu sayede çocukların birbirinden epey farklı çevresel şartlarda büyümesinin önüne geçildiğini belirtti.
ARAŞTIRMANIN ÖMRÜ KISA OLDU
Araştırmada kısa mühlet ortasında değerli sorunlar baş gösterdi. Araştırma bütçesindeki paralar suyunu çekmişti. Üstelik 1970’li senelerda bilimde aydınlatılmış onam tartışmaları başlamış ve çeşitli etik telaşlar ortaya çıkmıştı. Ebeveynlere geriye dönük olarak onam formları imzalatılmak istendi lakin birtakım aileler buna karşı çıktı.
New York Üniversitesi’nde tıp etiği alanında dersler veren Prof. Dr. Arthur Caplan, BBC’ye yaptığı açıklamada, araştırmanın gerçekleştirildiği periyotta, bilimsel çalışmalarda etik ihlallerinin fazlaca yaygın olduğunu, bu çalışmanın da bunun en net örneklerinden biri olduğunu söylemiş oldu.
Caplan, “Ağır hasarlara, evlilik yıkımlarına, ileride çocuklarla ebeveynler içinde yaşanacak ağır çatışmalara niye olabilirlerdi. Hasar potansiyeli gerçekti, temel hakların ihlal potansiyeli ise katiyen ortadaydı” diye konuştu.
YAKIN OTURAN BİREBİR ETRAFTAN AİLELER
Çocukları birbirine fazlaca yakın yaşayan ailelerin yanına vermek de pek âlâ düşünülmemiş bir ayrıntıydı. Bu durum ikizlerin ilerleyen yaşta birbirlerini bulma ihtimallerini artırıyordu. Üstelik o periyotta New York bugünkünden hayli daha küçük bir yerdi. Çocukları evlat edinen Yahudi ailelerin neredeyse tamamı birebir etrafa mensup şahıslardı.
Örneğin Seckler ve Pritzl aileleri emsal toplumsal çevrelere sahipti. Hatta üstte da dediğimiz üzere, anne babalar öbür ikizin varlığını kızlar tanışmadan 10 yıl kadar evvelden öğrenmişti. Lakin “kızların uygunluğu için” bu sırrı saklamaları istenmişti. Viola Bernard anne babaları bu gerçeği kızlarıyla paylaşmamaları konusunda sıkı sıkı tembihlemişti. Bernard “öğrendiklerinde yıkılabilirler” demişti lakin bunun haricinde bir detay vermemişti.
Birbirlerini tesadüfen bulan öteki ikizler de vardı. Onlar da tıpkı tek yumurta üçüzleri Shafran, Galland ve Kellman üzere ortak tanıdıklar aracılığıyla birbirlerini buluyorlardı.
Bilimsel açıdan bakıldığında da araştırmanın kusurları basitçe görülebiliyordu. Perlman, çocuklar hakkında topladıkları bilgileri “darmadağınık” olarak nitelendirdi ve araştırmanın hakikat biçimde planlanmamış olduğunu vurguladı. Üstelik Neubauer ve takımı bu araştırmanın sonuçlarını da hiç yayımlamadı. Perlman, “Bu dataları bilimsel açıdan ele almanın uygun yolunu kavrayamıyor üzereydiler. Dava tehditleriyle karşı karşıyaydılar ve hiç bir şey yayımlanmadı” dedi.
Tim Wardle’ın yönettiği 2018 tarihindeki “Three Identical Strangers” belgeseli “Neubauer Üçüzleri”ni anlatıyordu. Sundance Sinema Şenliği’nde de gösterilen belgesel, biroldukça ayrılan ikizin gerçeği keşfetmesini sağladı.
Tim Wardle’ın yönettiği 2018 tarihindeki “Three Identical Strangers” belgeseli “Neubauer Üçüzleri”ni anlatıyordu. Sundance Sinema Şenliği’nde de gösterilen belgesel, biroldukca ayrılan ikizin gerçeği keşfetmesini sağladı.
ÇİFT YUMURTA İKİZLERİ niye AYRILDI?
Tek yumurta ikizleri karşısında doğal bir denetim kümesi olabilecek çift yumurta ikizleri araştırmaya dahil edilmemişti. Aslında tek yumurta ikizleriyle çift yumurta ikizlerini kıyaslamak “Genler mi etraf mi?” sorusunun yanıtının daha net verilmesini sağlayabilirdi. Ama buna karşın Louise Wise Services, çift yumurta ikizlerini de farklı ailelerin yanına yerleştirmişti.
Onlardan biri de Allison Kanter’dı. Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş olan Kanter, birkaç yıl evvelce tek yumurta üçüzleri hakkında bir belgesel izledikten daha sonra meraka kapılmış ve bir genetik soy testi yaptırmaya karar vermişti. Kanter, BBC’ye, “Tüylerimin diken diken olduğunu ve ‘Vay canına, ya bu gerçekse?’ diye düşündüğümü hatırlıyorum” diye konuştu.
Test sonuçları Kanter’ı Michelle Mordkoff diye biriyle eşleştirdi. En yakın vakitte görüştüler. Görüşme kısa sürmüş ancak ortalarında çabucak çok kuvvetli bir bağ kurulmuştu. Kanter, “Hep kayıp olan ve asla varlığından haberdar olmadığım bir kesimim gibiydi” diye anlattı ikizini bulmanın verdiği hissi ve ekledi:
“Birbirimizi daha yakından tanıdıkça ne kadar emsal olduğumuzu da anladık. Duygusal açıdan, hayata bakışımız açısından, hayatımızı yaşama biçimimiz açısından fazlaca benziyorduk.”
Ancak birkaç yıl daha sonra Mordkoff, pankreas kanseri niçiniyle ömrünü kaybetti. İkizlerin bir arada geçirebildikleri mühlet üç yıl bile değildi. Kanter, “Bence çift yumurta ikizi olduğumuz için bu Louise Wise tezgâhında ikincil zayiat olduk biz. Tek yumurta ikizi değildik ve bizi incelediklerinde DNA’sı birebir olan ikizlerden elde ettikleri bilgilere ulaşamayacaklardı. Bizi bir nevi kenara attılar” tabirlerini kullandı.
Allison Kanter ve Michelle Mordkoff
ARAŞTIRMANIN BABASININ EN UFAK BİR PİŞMANLIĞI YOKTU
Peki sahiden de Kanter’ın dediği üzere bu insanlara çektirilen acılar boşuna mıydı? Onca yıl boyunca elde edilen datalara ne oldu? Araştırmaya haberleri bile olmadan katılanlar niye hâlâ kimi sorulara karşılık arıyor?
Perlman, projede 10 ay çalıştıktan daha sonra araştırmanın yarattığı huzursuzluk niçiniyle öbür bir işe geçti. Lakin ilerleyen senelerda “Acaba ne oldu?” diye düşünmeden duramadı. Yaptığı araştırmalarda yalnızca birkaç hadise raporu yayımlandığını keşfetti. Onlar da birden fazla vakit tıpkı şeyleri söylüyor, çocukların durumuna ait ayrıntı içermiyordu.
Diğer yandan Segal da araştırmanın akıbetiyle ilgili araştırmalar yapıyordu. İki bilim insanı evvel yazışmalar yoluyla tanıştı; akabinde 2004 yılında bir ortaya geldiler.
Segal ve Perlman, o sırada 91 yaşında olan Peter Neubauer’i New York’un en lüks semtlerinden birinde bulunan apartman dairesinde ziyaret etti. Neubauer’in bu biçimde bile rastgele bir pişmanlık taşımadığını belirten Perlman, “Yaptıkları şeyi ‘Viola Bernard’ın fikriydi’ diyerek savundu. Rastgele bir yanlış yapmış olabileceğine dair en ufak bir sorumluluk kabul etmiyordu. Hali buydu ve geri adım atmaya niyeti yoktu. Bilimsel araştırma yapmak ismine, bu aileleri sömürmüşlerdi ve bilgileri kullanmamışlardı” diye aktardı görüşmeyi.
DOSYALAR YALNIZCA DENEKLERLE PAYLAŞILIYOR
Bir vakit içinder saygın bir kurum kabul edilen Louise Wise Services, 2004 yılında kapandı. Kurumun evlat edindirme ve araştırma kayıtları öteki bir ajans olan Spence-Chapin’e devredildi. Lakin kelam konusu araştırmaya ait kayıtlar Yahudi Aile ve Çocuk Hizmetleri Heyeti’nin elinde.
Kuruldan BBC’ye yapılan açıklamada Neubauer’in araştırmasına ait her türlü sorumluluk reddedildi. Kurumun sözcüsünün yaptığı açıklamada, “Gizlilik maddeleri gereği ve bu araştırma kayıtlarındaki ayrıntıların ziyadesiyle özel ve şahsi olması niçiniyle, araştırmadaki bireylere dair kayıtlara erişimimiz sınırlı” tabirleri kullanıldı. Açıklamada, yaşayan tüm deneklerin araştırmadaki rolleri konusunda bilgilendirildiği de açıklandı.
Günümüzde imajlara ve bilgilere yalnızca araştırma kapsamındaki şahısların erişimine müsaade veriliyor. Erişim sağlayan şahısların de “araştırma denekleri haricindeki bireyler hakkında hassas bilgiler içerebileceği” nedeni öne sürülerek evrakları diğerleriyle paylaşmalarına müsaade verilmiyor.
VERİLER BUGÜN YALE ÜNİVERSİTESİ’NDE SAKLANIYOR
Araştırmanın bilgileri şu an Yale Üniversitesi tarafınca korunuyor. 2065 yılında datalar kamuoyuyla paylaşılacak. Dataları 1990 yılında Yale’e teslim eden Neubauer emelinin ikizleri korumak olduğunu söylemişti.
Segal, “Ben buna asla inanmıyorum. Bence hedefleri kendilerini korumaktı” dedi. Caplan ise emelin en sıradan sözle beceriksizliklerini gizlemek olduğunu belirterek, “niçin araştırma kayıtlarını saklı tutsunlar ki? Benim bulabildiğim tek açıklama utanç” sözlerini kullandı.
Ne var ki gizlenen bilgiler manalı sonuçlara işaret ediyor olsa da etik dertler ve araştırmanın kusurları niçiniyle, bilgilerin kullanılıp kullanılamayacağı kuşkulu. Örneğin Segal bu araştırmanın en başından hiç yapılmamış olması gerektiğine işaret etti ve “Buradan elde edilebilecek rastgele bir iç görü bulunmuyor. Orada nelerin gizlendiğini bilmiyoruz. Diyelim ki bu bilgiye eriştik ve eldekileri yayımladık, bu durum geleceğin araştırmacılarına nasıl bir ileti verecek?” diye konuştu.
“BİLİM NASIL YAPILMAMALI?” SORUSUNUN EN NET CEVABI
Araştırmanın gölgesini yıllardır üstlerinde hisseden aileler sorularına hâlâ cevap bulabilmiş değil. Şu ana kadar araştırmayla ilgili hiç kimse yaptıklarından sorumlu tutulmadı. Çalışmanın günümüze bıraktığı miraslardan biri bilimin nasıl yapılmaması gerektiğini ve etik telaşların her evrede ne kadar değerli olduğunu göstermesi oldu.
Seckler ise öyküsünü anlatmanın yaşadığı acıları biraz olsun dindireceğini umuyor. Yakın vakte kadar insanlara “Benim ikizim var” dediğinde “beraber büyürken çok eğlendiniz mi? Birebir kıyafetleri mi giyerdiniz? Birbirinize benziyor musunuz?” üzere sorularla karşılaştığını belirten Seckler, kıssanın yarattığı duygusal çalkantıları hatırlamamanın kendisi için daha kolay olduğunu söylemiş oldu:
“İnsanlara palavra söylüyordum, ‘Ah evet! Yok, tıpkı biçimde giyinmezdik’ diyordum. Bilinmeyen kız kardeşin mirasını sürdürmek zorundaydım ve bu epey zordu. Nihayet insanların bunu nazaranceğinden ve öykümüzün açığa çıkmış olmasından mutlu olduğumu söyleyebilirim.”
Üçüzler evvel arkadaş, daha sonra sınıf arkadaşı, konut arkadaşı en sonunda da ortak oldu. 1988’de açtıkları “Triplets” isimli restoran kardeşlere memnunluk getirmedi.
DEPRESYONLAR, İNTİHARLAR, AİLE İÇİ SORUNLAR…
Araştırma, deneklerin kimliklerinde genlerin ve etrafın rolünü açığa çıkarmaya çalışırken, çocukların ve ailelerinin hayatlarına tahayyül etmesi bile güç yükler bindirdi. Gizli kardeşlerini bulmak, bu insanların hayatlarının sonsuza kadar değişmesine niye oldu.
En âlâ örnek üçüzlerdi. Shafran, Galland ve Kellman’ın gençken yaşadıkları psikiyatrik meseleler birbirlerini bulduktan daha sonraki senelerda katlanarak arttı. Galland’ın intiharının akabinde Shafran ve Kellman da güzelce uzaklaştı. Bugün üçüzlerin biyolojik annelerinin de akıl sıhhatinin yerinde olmadığına inanılıyor.
İkizinden ayrılan fakat araştırmaya dahil edilmeyen bir öteki bayanın da intihar ettiği düşünülüyor. Bu hanımın biyolojik ailesinde de depresyon geçmişi olduğu biliniyor. (normal olarak yaşanan gerilimli olayların direkt akıl sıhhatine tesir ettiğini söylemek mümkün değil lakin ağır gerilim bilhassa genetik eğilimi olan bireylerin geçmişte yaşadığı psikiyatrik problemlerin derinleşmesine yol açabiliyor.)
İkiz olduklarını öğrenenlerin birçoğu geçmişte öfke, keder, pişmanlık üzere reaksiyonlar verdi. Kimilerinin kendilerini evlat edinen ailelerle olan bağlantıları bozuldu. Birçoğu daha sonradan keşfettikleri ikileriyle problemler yaşadı.
Seckler, “Asla geri dönmemiz mümkün olamadı zira ikizdik lakin kardeş değildik” dedi ve ekledi: “beraber büyümemiştik ve bu gerçek bugün bile münasebetimizin en sıkıntı yanlarından birini oluşturuyor.”
Araştırmacıların da bu yola çıkarken sorduğu en değerli soru ise hala yanıtsız: Ayrılmak bu insanların tabiatını ne derece etkiledi?
BBC Future’da yayımlanan “The identical twins who discovered their secret sibling” başlıklı haberden derlenmiştir.
Bugün hâlâ fazlaca net hatırladığı üzere, takvimler 4 Eylül 1977 tarihini gösteriyordu. Bir arkadaşı Seckler’a “Sen benim bir tanıdığıma epeyce benziyorsun” demiş ve epey şahsi bir soru sormuştu: “Acaba evlatlık olabilir misin?”
Aslına nazaran, Seckler evlatlık olduğunu fazlaca küçük yaştan beri biliyordu. Bu gerçek, sevgi dolu bir ailede memnun bir hayat sürmesine pürüz olmamıştı.
O açıdan bir sorun yoktu yani lakin benzerlik kısmı baş karıştırıcıydı. Zira Lori Pritzl isimli o kız hakikaten de Seckler’a tıpatıp benziyordu. Üstelik ikisinin doğum tarihleri de birebirdi.
sonrasındasında Pritzl’ın ailesinin de birebir evlat edindirme ajansından hizmet aldığını öğrendi Seckler. Kızlar telefonda birkaç dakika konuştuktan daha sonra, arkadaşlarının şüphelendiği şeyin doğruluğundan emin oldular: Kathy Seckler ve Lori Prtizl ikizdi.
Tabii çabucak buluşmaya karar verdiler. Seckler ikizini birinci sefer gördüğünde gözyaşlarına hâkim olamadığını belirterek şunları söylemiş oldu:
“Lori’yi karşıdan karşıya geçerken gördüm. Yüzünde kocaman bir gülümseme vardı. daha sonra birbirimize sarıldık. İnanılmaz bir deneyimdi. Bir anda kendimi daha az yalnız hissetmeye başladım. Evlat edinilmiş bir çocuk olarak kendimi daima farklı hissetmiştim. Lori’yi görür görmez, ‘Vay canına’ dedim, ‘Burada bir yoldaşım var benim’.”
“AYNADA KENDİME BAKIYOR GİBİYDİM”
Kızların benzerlikleri yalnızca dış görünüşleriyle sonlu değildi. İkisi de sigara içiyordu mesela. İlgi alanları da hayli benzeriydi: Dans etmekten ve fotoğraf yapmaktan hoşlanıyorlardı. Üstelik ikisi de müziğe epey meraklıydı. Pritzl, “Aynada kendime bakıyormuşum üzere hissettim” diye özetledi birinci görüşmelerini.
Aslına nazaran bu gerçeği epey daha önce keşfetmiş olabilirlerdi. Çünkü Seckler ve Pritzl ailelerinin ortak tanıdıkları daha evvel kızların birbirine benzediğini belirten şeyler söylemişti. Fakat Prtizl bunlara kulak asmamıştı. Nihayetinde herkes kimi bazı birilerine benzetilmiyor muydu?
Ne var ki ikisi de New York doğumlu olan kızların yaşadıkları meskenlerin ortası yalnızca 24 kilometreydi ve ortak aile dostları vardı. Üstelik anne-babaları aşağı üst 10 yıldır başka ikizden haberdardı lakin bu gerçeği çocuklarından gizlemişlerdi.
Kathy Seckler ve Lori Pritzl
ONLAR ÜZERE KAÇ ÇOCUK VARDI
Birkaç yıl daha sonra ortaya bir öteki gerçek daha çıktı: Seckler ve Pritzl aslında çok tartışmalı bir bilimsel araştırmanın kesimleriydi. 1960’lı senelerda o periyodun en saygın evlat edindirme ajanslarından biri olan New York merkezli Louise Wise Services, ikizlerden ve üçüzlerden oluşan bir küme bebeği birbirlerinden ayırıp farklı ailelere evlatlık vermişti.
1960-1969 yılları içinde altı yeni doğmuş tek yumurta ikizi ile bir tek yumurta üçüzü bu türlü çeşitli Yahudi ailelerin yanlarına gönderilmişti. Seckler ve Pritzl da o tek yumurta ikizlerindendi.
Söz konusu bilimsel araştırma kapsamında psikologlar ve psikiyatrlar bizi biz yapan şeyin ne olduğunu bulmaya çalışıyordu. Bir öteki deyişle insanların karakterlerinin oluşumunda genlerinin mi yoksa etraflarının ve yetiştirme usullerinin mı baskın olduğu araştırılıyordu. Lakin bu merakın bedeli ağır oldu ve bu bedeli ne yazık ki kardeşlerinden ayrılan ikizler ve üçüzler ödedi.
“KARDEŞ OLMAKTAN BİLE YOKSUN BIRAKILMIŞTIK”
Temmuz ayı sonlarında BBC’de yayınlanan “Split at Birth” belgeseli bu araştırmayı ve müthiş sonuçlarını bir sefer daha gündeme taşıdı. Kanalın deneyimli bilim editörü Melissa Hogenboom, belgesel kapsamında birbirlerinden ayrılan tek yumurta ikizleri ve çift yumurta ikizlerinin yanı sıra araştırmayı yürüten bilim insanlarıyla konuştu, “niçin ikizler hâlâ bu deneydeki rollerini sorguluyor?” sorusuna cevap aradı.
Seckler, Hogenboom’a yaptığı açıklamada, “İkiz olmaktan geçtim, kardeş olmaktan bile yoksun bırakılmıştık” dedi ve ekledi:
“Evlat edinilmiş bir çocuk olmak esasen sordu. Fakat ikiz olmaktan, bir kız kardeşe sahip olmaktan ve ikizlikten yoksun bırakılmak berbat bir şeydi.”
DÜNYA ONLARDAN 1980’DE HABERDAR OLDU
Deliberately Divided (Kasten Ayrılmış) kitabının müellifi Nancy Segal, yıllarını New York Çocuk Gelişim Merkezi İkiz Araştırması kapsamındaki deneklerin ve araştırmaya bir biçimde dahil olmuş her insanın izini sürmeye adamış bir genetikçi ve ikiz uzmanı. Segal, BBC’ye yaptığı açıklamada “1960’lı senelerda Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş herkes bugün ‘Acaba benim de bir ikizim var mı?’ diye düşünme hakkına sahip” sözlerini kullandı.
Bu araştırma kapsamında ayrılan çocukların kıssaları birinci kere 1980 yılında gün ışığına çıktı. O devirde 19 yaşında olan Robert Shafran, Eddy Galland ve David Kellman, tesadüf yapıtı tek yumurta üçüzü olduklarını öğrenmişti. Kardeşlerin buluşması yalnızca ABD’de değil, tüm dünyada günlerce konuşulmuş, manşetleri süslemişti. Üçüzlerden kısa mühlet daha sonra daha bebekken ayrılan diğer çoğul doğumlar da olduğu ortaya çıkmıştı.
Soldan sağa Robert Shafran, Eddy Galland ve David Kellman özetlemek gerekirse “Neubauer Üçüzleri” olarak ün kazanmıştı
ÇOĞUL DOĞUMLAR niye BU KADAR İLGİ ÇEKİYOR?
İkizlerin öyküleri uzun vakittir insanlığın hayal gücünü meşgul ediyor. Örneğin ikizlerin yolda yürürken hiç tanımadıkları beşerler tarafınca durdurulup ortalarındaki özel bağa dair soru yağmuruna tutulması epey yaygın bir durum. (Seckler bugün hâlâ “Benim bir ikizim var” dediğinde bu çeşit sorulara maruz kaldığını söylemiş oldu.)
Araştırmacılar için ise ikizler genlerimiz ve yaşadığım etraf içindeki karmaşık ilgiyi anlamaya dair pek eşsiz fırsatlar sunuyor. Zira farklı ailelerde büyüyen tek yumurta ikizleri ortak genlerle farklı ortamlarda yetişiyor. ötürüsıyla bu bireyler içindeki kıymetli ortak noktalar genleriyle açıklanabilir hale geliyor. Örneğin zekâ seviyesi, uzunluk uzunluğu, kilo üzere özelliklerin büyük oranda genler tarafınca belirlendiği anlaşıldı. Bu üzere bulgular birden fazla vakit başka yetiştirilmiş ikizler üzerinde yapılan eski çalışmalarda elde edilen bilgilerin değerlendirilmesiyle ortaya çıktı. (Ne var ki genlerle yetiştirme üslubu içindeki ilginin bu kadar sıradan olmayabileceğini ortaya koyan aktüel çalışmalar da mevcut.)
Segal, “Burada elde ettiğimiz en kıymetli bulgu, düşündüğümüzden epey daha fazla davranışın bir genetik ögesinin bulunması. Genetik her şey demek değil lakin bir insanın başkasından farkını büyük oranda açıklayabiliyor” diye özetledi bu durumu.
BÜYÜRKEN GÜNBEGÜN TAKİP EDİLECEKERDİ
Ayrı büyüyen tek yumurta ikizleri birçok örnekte birbirlerinin varlığını fakat yıllar daha sonra öğreniyor. ötürüsıyla bu çalışmalardan elde edilen iç görüler de fakat geriye dönük olabiliyor. Olaylar ender olduğundan, bilim insanlarının üzerinde çalışabilecekleri bilgi de sonlu kalıyor.
Louise Wise Services’la birlikte çalışan psikolog ve psikiyatrlar bu sorunu çözmeyi başardıklarına inanıyorlardı. Çok sayıda tek yumurta ikizini ve üçüzünü doğumdan itibaren izleyebilecekler, gelişimlerini gün gün takip edebileceklerdi. Araştırmanın altında yatan mantık buydu.
Evlat edindirme ajansının psikiyatri danışmanı Viola Bernard, ikizlerin ayrılmasını bir biçimde mazur göstermeyi başarmıştı. Çocukların birebir meskende olup ebeveynlerinin ilgisini çekebilmek için birbirleriyle rekabet etmek zorunda kalmayacaklarını ve kendi kimliklerini daha kolay oluşturacaklarını belirtiyordu.
Bernard, bu görüşün periyodun kabul goren araştırmaları tarafınca da desteklendiğini öne sürüyordu lakin Segal, “Size tüm içtenliğimle şunu söyleyebilirim: Çocuk gelişim literatüründe bu biçimde bir çalışma bulunmuyor. hiç bir vakit bir araştırmaya referans verilmemiş” tabirlerini kullandı.
ARAŞTIRMAYA KATILMAYANA ÇOCUK VERMİYORLARDI
Bernard’ın çalışmadaki ortağı, New York Yahudi Vasiler Konseyi Çocuk Gelişim Merkezi’nde araştırmacı olan Peter Neubauer’di. Neubauer uzunca bir müddetdir ayrılmış ikizler üzerine bir çalışma yapmak istiyordu.
Sonuç olarak bebekler o güne kadar hiç görülmemiş bir halde birbirlerinden ayrıldı. Evlat edinen ailelere çocuklarının ikizleri ya da üçüzleri olduğu söylenmedi. Ailelerin bildiği tek şey çocuk gelişimi temalı bir araştırmanın modülü olduklarıydı. Segal, “Bu çalışmayı katılmayı ve araştırmacıların tertipli aralıklarla meskenlerine gelmesini reddettikleri takdirde o çocuğu evlat edinemeyecekleri ortadaydı” diye konuştu.
İkizlere yaşlarına uygun bakılırsavler veriliyor, zekâları ve karakter özellikleri ölçülüyordu. Çocuklar bu bakılırsavleri yaparken fotoğraflanıyor ve kameraya çekiliyordu.
Seckler, araştırmacılar konutlarına geldiğinde ne kadar utandığını bugün hâlâ hatırladığını söylemiş oldu ve ekledi: “Annem üniversitede psikoloji okuduğu ve çocuk gelişim araştırmalarının değerini bildiği için kabul etmişti. Fakat bunun bir ikiz araştırması olduğu gerçeği onlara söylenmemişti.”
seneler daha sonra gerçeği öğrenen ikizler kendisi de Holokost’tan kurtulmuş Yahudi bir bilim insanı olan Peter B. Neubauer’in tasarladığı araştırmayı Nazi formlarıyla kıyaslayan açıklamalar yapmıştı.
seneler daha sonra gerçeği öğrenen ikizler kendisi de Holokost’tan kurtulmuş Yahudi bir bilim insanı olan Peter B. Neubauer’in tasarladığı araştırmayı Nazi formlarıyla kıyaslayan açıklamalar yapmıştı.
DAMAK TADI BİLE GENETİK OLABİLİR Mİ?
Deney daha kurgulandığı kademeden itibaren problemliydi. Bir yüksek lisans öğrencisiyken kısa müddet araştırmada rol almış olan Lawrence Perlman’ın çocukları konutlarında ziyaret ettiğinde şahit olduğu şeyler inanılacak üzere değildi.
Çocuklara testler veren ve görüntülerini çeken Perlman, BBC’ye yaptığı açıklamada ayrılmış ikizlerin benzerliklerinin kendisini şaşırttığını belirterek, “Sadece fizikî imgeleri değil, tüm kişilikleri benziyordu. Genetik tesirlerin hayli kuvvetli olduğu benim için fazlaca açıktı” dedi.
Perlman, “Örneğin ketçabı epey seven ikizler vardı. Birinin annesi bu durumu memnuniyetle karşılıyordu, öbürü ise ziyadesiyle hudut bozucu buluyordu” diye konuştu.
Çocukların evlatlık verileceği aileler de fazlaca dikkatle seçilmişti. Ebeveynlerin yaşları, sosyoekonomik statüleri, eğitim durumları, dine bakışları ve öbür çocukları değerli belirleyici faktörlerdi. Perlman, “Hepsinin bir daha Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş birer ablası ya da ağabeyi vardı. Ebeveynleri evlat edinme şartlarına ikna etmek için kullanılan çengel de buydu” diye özetledi durumu. Segal da bu sayede çocukların birbirinden epey farklı çevresel şartlarda büyümesinin önüne geçildiğini belirtti.
ARAŞTIRMANIN ÖMRÜ KISA OLDU
Araştırmada kısa mühlet ortasında değerli sorunlar baş gösterdi. Araştırma bütçesindeki paralar suyunu çekmişti. Üstelik 1970’li senelerda bilimde aydınlatılmış onam tartışmaları başlamış ve çeşitli etik telaşlar ortaya çıkmıştı. Ebeveynlere geriye dönük olarak onam formları imzalatılmak istendi lakin birtakım aileler buna karşı çıktı.
New York Üniversitesi’nde tıp etiği alanında dersler veren Prof. Dr. Arthur Caplan, BBC’ye yaptığı açıklamada, araştırmanın gerçekleştirildiği periyotta, bilimsel çalışmalarda etik ihlallerinin fazlaca yaygın olduğunu, bu çalışmanın da bunun en net örneklerinden biri olduğunu söylemiş oldu.
Caplan, “Ağır hasarlara, evlilik yıkımlarına, ileride çocuklarla ebeveynler içinde yaşanacak ağır çatışmalara niye olabilirlerdi. Hasar potansiyeli gerçekti, temel hakların ihlal potansiyeli ise katiyen ortadaydı” diye konuştu.
YAKIN OTURAN BİREBİR ETRAFTAN AİLELER
Çocukları birbirine fazlaca yakın yaşayan ailelerin yanına vermek de pek âlâ düşünülmemiş bir ayrıntıydı. Bu durum ikizlerin ilerleyen yaşta birbirlerini bulma ihtimallerini artırıyordu. Üstelik o periyotta New York bugünkünden hayli daha küçük bir yerdi. Çocukları evlat edinen Yahudi ailelerin neredeyse tamamı birebir etrafa mensup şahıslardı.
Örneğin Seckler ve Pritzl aileleri emsal toplumsal çevrelere sahipti. Hatta üstte da dediğimiz üzere, anne babalar öbür ikizin varlığını kızlar tanışmadan 10 yıl kadar evvelden öğrenmişti. Lakin “kızların uygunluğu için” bu sırrı saklamaları istenmişti. Viola Bernard anne babaları bu gerçeği kızlarıyla paylaşmamaları konusunda sıkı sıkı tembihlemişti. Bernard “öğrendiklerinde yıkılabilirler” demişti lakin bunun haricinde bir detay vermemişti.
Birbirlerini tesadüfen bulan öteki ikizler de vardı. Onlar da tıpkı tek yumurta üçüzleri Shafran, Galland ve Kellman üzere ortak tanıdıklar aracılığıyla birbirlerini buluyorlardı.
Bilimsel açıdan bakıldığında da araştırmanın kusurları basitçe görülebiliyordu. Perlman, çocuklar hakkında topladıkları bilgileri “darmadağınık” olarak nitelendirdi ve araştırmanın hakikat biçimde planlanmamış olduğunu vurguladı. Üstelik Neubauer ve takımı bu araştırmanın sonuçlarını da hiç yayımlamadı. Perlman, “Bu dataları bilimsel açıdan ele almanın uygun yolunu kavrayamıyor üzereydiler. Dava tehditleriyle karşı karşıyaydılar ve hiç bir şey yayımlanmadı” dedi.
Tim Wardle’ın yönettiği 2018 tarihindeki “Three Identical Strangers” belgeseli “Neubauer Üçüzleri”ni anlatıyordu. Sundance Sinema Şenliği’nde de gösterilen belgesel, biroldukça ayrılan ikizin gerçeği keşfetmesini sağladı.
Tim Wardle’ın yönettiği 2018 tarihindeki “Three Identical Strangers” belgeseli “Neubauer Üçüzleri”ni anlatıyordu. Sundance Sinema Şenliği’nde de gösterilen belgesel, biroldukca ayrılan ikizin gerçeği keşfetmesini sağladı.
ÇİFT YUMURTA İKİZLERİ niye AYRILDI?
Tek yumurta ikizleri karşısında doğal bir denetim kümesi olabilecek çift yumurta ikizleri araştırmaya dahil edilmemişti. Aslında tek yumurta ikizleriyle çift yumurta ikizlerini kıyaslamak “Genler mi etraf mi?” sorusunun yanıtının daha net verilmesini sağlayabilirdi. Ama buna karşın Louise Wise Services, çift yumurta ikizlerini de farklı ailelerin yanına yerleştirmişti.
Onlardan biri de Allison Kanter’dı. Louise Wise aracılığıyla evlat edinilmiş olan Kanter, birkaç yıl evvelce tek yumurta üçüzleri hakkında bir belgesel izledikten daha sonra meraka kapılmış ve bir genetik soy testi yaptırmaya karar vermişti. Kanter, BBC’ye, “Tüylerimin diken diken olduğunu ve ‘Vay canına, ya bu gerçekse?’ diye düşündüğümü hatırlıyorum” diye konuştu.
Test sonuçları Kanter’ı Michelle Mordkoff diye biriyle eşleştirdi. En yakın vakitte görüştüler. Görüşme kısa sürmüş ancak ortalarında çabucak çok kuvvetli bir bağ kurulmuştu. Kanter, “Hep kayıp olan ve asla varlığından haberdar olmadığım bir kesimim gibiydi” diye anlattı ikizini bulmanın verdiği hissi ve ekledi:
“Birbirimizi daha yakından tanıdıkça ne kadar emsal olduğumuzu da anladık. Duygusal açıdan, hayata bakışımız açısından, hayatımızı yaşama biçimimiz açısından fazlaca benziyorduk.”
Ancak birkaç yıl daha sonra Mordkoff, pankreas kanseri niçiniyle ömrünü kaybetti. İkizlerin bir arada geçirebildikleri mühlet üç yıl bile değildi. Kanter, “Bence çift yumurta ikizi olduğumuz için bu Louise Wise tezgâhında ikincil zayiat olduk biz. Tek yumurta ikizi değildik ve bizi incelediklerinde DNA’sı birebir olan ikizlerden elde ettikleri bilgilere ulaşamayacaklardı. Bizi bir nevi kenara attılar” tabirlerini kullandı.
Allison Kanter ve Michelle Mordkoff
ARAŞTIRMANIN BABASININ EN UFAK BİR PİŞMANLIĞI YOKTU
Peki sahiden de Kanter’ın dediği üzere bu insanlara çektirilen acılar boşuna mıydı? Onca yıl boyunca elde edilen datalara ne oldu? Araştırmaya haberleri bile olmadan katılanlar niye hâlâ kimi sorulara karşılık arıyor?
Perlman, projede 10 ay çalıştıktan daha sonra araştırmanın yarattığı huzursuzluk niçiniyle öbür bir işe geçti. Lakin ilerleyen senelerda “Acaba ne oldu?” diye düşünmeden duramadı. Yaptığı araştırmalarda yalnızca birkaç hadise raporu yayımlandığını keşfetti. Onlar da birden fazla vakit tıpkı şeyleri söylüyor, çocukların durumuna ait ayrıntı içermiyordu.
Diğer yandan Segal da araştırmanın akıbetiyle ilgili araştırmalar yapıyordu. İki bilim insanı evvel yazışmalar yoluyla tanıştı; akabinde 2004 yılında bir ortaya geldiler.
Segal ve Perlman, o sırada 91 yaşında olan Peter Neubauer’i New York’un en lüks semtlerinden birinde bulunan apartman dairesinde ziyaret etti. Neubauer’in bu biçimde bile rastgele bir pişmanlık taşımadığını belirten Perlman, “Yaptıkları şeyi ‘Viola Bernard’ın fikriydi’ diyerek savundu. Rastgele bir yanlış yapmış olabileceğine dair en ufak bir sorumluluk kabul etmiyordu. Hali buydu ve geri adım atmaya niyeti yoktu. Bilimsel araştırma yapmak ismine, bu aileleri sömürmüşlerdi ve bilgileri kullanmamışlardı” diye aktardı görüşmeyi.
DOSYALAR YALNIZCA DENEKLERLE PAYLAŞILIYOR
Bir vakit içinder saygın bir kurum kabul edilen Louise Wise Services, 2004 yılında kapandı. Kurumun evlat edindirme ve araştırma kayıtları öteki bir ajans olan Spence-Chapin’e devredildi. Lakin kelam konusu araştırmaya ait kayıtlar Yahudi Aile ve Çocuk Hizmetleri Heyeti’nin elinde.
Kuruldan BBC’ye yapılan açıklamada Neubauer’in araştırmasına ait her türlü sorumluluk reddedildi. Kurumun sözcüsünün yaptığı açıklamada, “Gizlilik maddeleri gereği ve bu araştırma kayıtlarındaki ayrıntıların ziyadesiyle özel ve şahsi olması niçiniyle, araştırmadaki bireylere dair kayıtlara erişimimiz sınırlı” tabirleri kullanıldı. Açıklamada, yaşayan tüm deneklerin araştırmadaki rolleri konusunda bilgilendirildiği de açıklandı.
Günümüzde imajlara ve bilgilere yalnızca araştırma kapsamındaki şahısların erişimine müsaade veriliyor. Erişim sağlayan şahısların de “araştırma denekleri haricindeki bireyler hakkında hassas bilgiler içerebileceği” nedeni öne sürülerek evrakları diğerleriyle paylaşmalarına müsaade verilmiyor.
VERİLER BUGÜN YALE ÜNİVERSİTESİ’NDE SAKLANIYOR
Araştırmanın bilgileri şu an Yale Üniversitesi tarafınca korunuyor. 2065 yılında datalar kamuoyuyla paylaşılacak. Dataları 1990 yılında Yale’e teslim eden Neubauer emelinin ikizleri korumak olduğunu söylemişti.
Segal, “Ben buna asla inanmıyorum. Bence hedefleri kendilerini korumaktı” dedi. Caplan ise emelin en sıradan sözle beceriksizliklerini gizlemek olduğunu belirterek, “niçin araştırma kayıtlarını saklı tutsunlar ki? Benim bulabildiğim tek açıklama utanç” sözlerini kullandı.
Ne var ki gizlenen bilgiler manalı sonuçlara işaret ediyor olsa da etik dertler ve araştırmanın kusurları niçiniyle, bilgilerin kullanılıp kullanılamayacağı kuşkulu. Örneğin Segal bu araştırmanın en başından hiç yapılmamış olması gerektiğine işaret etti ve “Buradan elde edilebilecek rastgele bir iç görü bulunmuyor. Orada nelerin gizlendiğini bilmiyoruz. Diyelim ki bu bilgiye eriştik ve eldekileri yayımladık, bu durum geleceğin araştırmacılarına nasıl bir ileti verecek?” diye konuştu.
“BİLİM NASIL YAPILMAMALI?” SORUSUNUN EN NET CEVABI
Araştırmanın gölgesini yıllardır üstlerinde hisseden aileler sorularına hâlâ cevap bulabilmiş değil. Şu ana kadar araştırmayla ilgili hiç kimse yaptıklarından sorumlu tutulmadı. Çalışmanın günümüze bıraktığı miraslardan biri bilimin nasıl yapılmaması gerektiğini ve etik telaşların her evrede ne kadar değerli olduğunu göstermesi oldu.
Seckler ise öyküsünü anlatmanın yaşadığı acıları biraz olsun dindireceğini umuyor. Yakın vakte kadar insanlara “Benim ikizim var” dediğinde “beraber büyürken çok eğlendiniz mi? Birebir kıyafetleri mi giyerdiniz? Birbirinize benziyor musunuz?” üzere sorularla karşılaştığını belirten Seckler, kıssanın yarattığı duygusal çalkantıları hatırlamamanın kendisi için daha kolay olduğunu söylemiş oldu:
“İnsanlara palavra söylüyordum, ‘Ah evet! Yok, tıpkı biçimde giyinmezdik’ diyordum. Bilinmeyen kız kardeşin mirasını sürdürmek zorundaydım ve bu epey zordu. Nihayet insanların bunu nazaranceğinden ve öykümüzün açığa çıkmış olmasından mutlu olduğumu söyleyebilirim.”
Üçüzler evvel arkadaş, daha sonra sınıf arkadaşı, konut arkadaşı en sonunda da ortak oldu. 1988’de açtıkları “Triplets” isimli restoran kardeşlere memnunluk getirmedi.
DEPRESYONLAR, İNTİHARLAR, AİLE İÇİ SORUNLAR…
Araştırma, deneklerin kimliklerinde genlerin ve etrafın rolünü açığa çıkarmaya çalışırken, çocukların ve ailelerinin hayatlarına tahayyül etmesi bile güç yükler bindirdi. Gizli kardeşlerini bulmak, bu insanların hayatlarının sonsuza kadar değişmesine niye oldu.
En âlâ örnek üçüzlerdi. Shafran, Galland ve Kellman’ın gençken yaşadıkları psikiyatrik meseleler birbirlerini bulduktan daha sonraki senelerda katlanarak arttı. Galland’ın intiharının akabinde Shafran ve Kellman da güzelce uzaklaştı. Bugün üçüzlerin biyolojik annelerinin de akıl sıhhatinin yerinde olmadığına inanılıyor.
İkizinden ayrılan fakat araştırmaya dahil edilmeyen bir öteki bayanın da intihar ettiği düşünülüyor. Bu hanımın biyolojik ailesinde de depresyon geçmişi olduğu biliniyor. (normal olarak yaşanan gerilimli olayların direkt akıl sıhhatine tesir ettiğini söylemek mümkün değil lakin ağır gerilim bilhassa genetik eğilimi olan bireylerin geçmişte yaşadığı psikiyatrik problemlerin derinleşmesine yol açabiliyor.)
İkiz olduklarını öğrenenlerin birçoğu geçmişte öfke, keder, pişmanlık üzere reaksiyonlar verdi. Kimilerinin kendilerini evlat edinen ailelerle olan bağlantıları bozuldu. Birçoğu daha sonradan keşfettikleri ikileriyle problemler yaşadı.
Seckler, “Asla geri dönmemiz mümkün olamadı zira ikizdik lakin kardeş değildik” dedi ve ekledi: “beraber büyümemiştik ve bu gerçek bugün bile münasebetimizin en sıkıntı yanlarından birini oluşturuyor.”
Araştırmacıların da bu yola çıkarken sorduğu en değerli soru ise hala yanıtsız: Ayrılmak bu insanların tabiatını ne derece etkiledi?
BBC Future’da yayımlanan “The identical twins who discovered their secret sibling” başlıklı haberden derlenmiştir.